09.12.2025

İsmet Özel Kimdir

İsmet Özel (19 Eylül 1944, Kayseri), Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının istikametine yön veren şair kimliğini merkeze alarak şiir, deneme, poetika, otobiyografi, çeviri, söyleşi, fikir ve dizi kitapları gibi farklı türlerde kaleme aldığı toplam sayısı 80’i aşan eserleri Türkiye’nin çeşitli dergi, gazete ve yayınevlerinde yayımlanmış, kitapları İngilizce başta olmak üzere çeşitli dillere çevrilmiş bir edebiyat ve düşünce adamıdır.

İsmet Özel’in biyografi ve yaşam özeti içinde eğitim hayatı, gençlik yıllarındaki zihinsel yönelişlerini de belirleyen önemli bir basamak olarak ortaya çıkar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde başlayan üniversite öğrenimi, araya giren askerliğin ardından Hacettepe Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünde tamamlanmış; bu akademik yöneliş ona hem Batı dillerine hâkimiyeti hem de şiirinin temelini besleyen güçlü bir kültürel ve felsefi zemin sağlamıştır.

İsmet Özel, üniversite sonrası uzun yıllar İstanbul Devlet Konservatuvarı ve Mimar Sinan Üniversitesi’nde Fransızca okutmanı olarak görev yaparak akademiyle bağını sürdürmüş, bunun yanı sıra çevirmenlik, köşe yazarlığı, denemecilik, dergi kuruculuğu, kültür ve siyaset yorumculuğu gibi yan meslek dallarında da etkili bir entelektüel profil sergilemiştir. Özel’i özgün kılan, bu çok yönlü faaliyetlerin birbirinden kopuk değil, şiiriyle ve düşüncesiyle aynı eksende birleşmesidir. Gençlik yıllarındaki sosyalist eğilimin zamanla Müslümanca hayatı önceleyen bir fikrî dönüşüme evrilmesi, Türk kimliği, modernlik, teknik, yabancılaşma ve toplumsal değişim gibi konuları yalnız teorik değil varoluşsal bir mesele hâline getirmesi, İsmet Özel’in hem edebî hem düşünsel kişiliğinin ayırt edici yapısını oluştur.

İsmet Özel Eserleri Nelerdir?

İsmet Özel’in eserleri şiirden denemeye, otobiyografiden röportaja, mektuptan düşünce kitaplarına uzanan geniş ve çok katmanlı bir külliyat oluşturmaktadır. 20 eseri içerik özellikleri verilerek aşağıda listelenmiştir:

Geceleyin Bir Koşu (1966): İmge yoğunluğu ve içe dönük söyleyişle İkinci Yeni etkilerinin harmanlandığı bu kitap, Özel’in şiir serüveninin başlangıç evresini oluştur.
Evet, İsyan (1969): Özel’in toplumcu şiir döneminin en belirgin kitabı olup bireyin sıkışmışlığını ve kolektif öfkeyi politik bir dil üzerinden işler.
Cinayetler Kitabı (1975): Şiddet, adalet, sorumluluk ve bireysel inanç temaları üzerinden şairin ideolojik kırılmalarını duyuran bir geçiş dönemi kitabıdır.
Şiirler 1962-1974 (1980): Bu eser, Özel’in ilk üç şiir kitabı dönemindeki şiirlerinin toplu bir değerlendirmesini sunarak gençlik, toplumcu dönem ve geçiş evresine ait tüm şiirsel yönelişleri bir araya getirir.
Şiir Kitabı (1982): Şairin daha önce dergilerde yayımlanmış bazı şiirlerini yeniden düzenleyerek bir araya getirdiği bu kitap, ilk dönem ve ikinci dönem şiirlerinin seçme örneklerini içerir.
Cellâdıma Gülümserken Çektirdiğim Son Resmin Arkasındaki Satırlar (1984): Cinayetler Kitabı sonrası yazdığı şiirleri içeren bu kitap, Özel’in ustalık dönemine geçişinin ilk işaretlerini veren, ölüm, varoluş ve sorumluluk temalarını yoğunlaştırdığı şiirlerden oluşur.
Erbain-Kırk Yılın Şiirleri (1987): Özel’in uzun yıllara yayılan şiir serüvenini bir araya getiren ve farklı dönemlerini karşılaştırmalı biçimde okumayı mümkün kılan toplu şiir kitabıdır.
Waldo Sen Neden Burada Değilsin (1988): Özel’in kendi entelektüel otobiyografisini kaleme aldığı, şiir anlayışını şekillendiren biyografik ayrıntıları, siyasal yönelişlerindeki değişimleri ve hakkında oluşturulan ‘masalsı şahsiyet’i yıkarak kendisini gerçek bağlamı içinde açıklamayı amaçlayan bir metindir.
Sorulunca Söylenen (1989): İsmet Özel’in 1977-1999 yılları arasında verdiği söyleşilerin bir araya getirilmesiyle oluşan eserdir.
Kırk Hadis (1993): İsmet Özel’in Ramazan programlarında yaptığı konuşmalardan derlenen, hadislerin anlam dünyası üzerine düşünceler içeren bir kitaptır.
Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (Ataol Behramoğlu ile müşterek) (1995): İsmet Özel ile Ataol Behramoğlu’nun edebiyat, şiir, dil, dünya görüşü ve poetik tavır üzerine karşılıklı mektuplarından oluşur.
Bir Yusuf Masalı (1999): Yusuf kıssasını modern insanın varoluşsal arayışıyla ilişkilendiren, manevi yoğunluğu yüksek bir şiir kitabıdır.
Çatlayacak Kadar Aşkî (2003): Özel’in aşk, mücadele ve varoluş gerilimini bir araya getiren şiirlerinden oluşan bu kitap “Evet, İsyan” dönemindeki “aşkî isyan” temasını geç dönem duyarlılığıyla yeniden işler.
Henry Sen Neden Buradasın? -1 (2004): Özel’in “Waldo Sen Neden Burada Değilsin?”in devamı olarak güncel ve konjonktürel meseleler karşısındaki duruşunu, entelektüel tavrını ve kendi fikrî yolculuğuna dair değerlendirmelerini ortaya koyduğu otobiyografik nitelikli bir kitaptır.
Henry Sen Neden Buradasın? -2 (2004): Özel’in bireyin dönüşüm imkânı ve varoluşsal sorumluluğu üzerine düşüncelerini yoğunlaştırdığı; kendisinin ifadesiyle ‘dönüm noktasında bulunma’ fikrini tartışarak dönüşümün mümkün olduğuna dair ısrarlı bir duruş sergilediği otobiyografik kolaj niteliğindeki eserin üçüncü halkasıdır.
Of Not Being A Jew (2005): Bir Yahudi Değilim / Bir Yahudi Olmamak anlamına gelen şiir kitabında Batı medeniyeti, kimlik, yabancılaşma ve tarihsel suç temaları sorgulanır.
Of Not Being A Jew: İlaveler ve Vaat Edilmiş Bir Şiir (2008): 2005 yılında yayımlanan Of Not Being A Jew kitabının devamı olarak basılmıştır.
Of Not Being A Jew/Bir Vefa Daha/Son İlaveler (2010): Of Not Being A Jew serisinin 3. kitabıdır.
Türkün Dili Kur’an Sözü (2013): İsmet Özel’in ön sözüyle açılan ve kendisinin telif ettiği bir kitap olmaktan ziyade Kur’an-Türkçe ilişkisini, Türkçedeki Kur’an kökenli kelimeleri ve ‘Türkçeden İslâm’a Giriş’ anlayışını açıklamaya yönelik bir inceleme niteliği taşıyan; Özel’in yalnızca düşünsel çerçevesi ve söyleşi katkısıyla yer aldığı bir çalışmadır.
Başını Örten Kızlar Felsefe Bilmelidir (2018): “Türk istiklali”nin anlamını küreselleşme çağında Müslüman kimlik, temsil-hakikat mesafesi, ihlas ve takva soruları üzerinden düşünmeye çağıran kısa ama yoğun bir denemedir.

İsmet Özel’in İlk Eseri Nedir?

İsmet Özel’in yayımlanan ilk eseri, 1966’da çıkan Geceleyin Bir Koşu adlı şiir kitabıdır. Şairin edebiyat dünyasına resmî girişini temsil eden bu eser onun şiirsel çizgisinin başlangıç noktasını ve sonraki dönemlerini belirleyecek duyarlıkların ilk izlerini taşır. İsmet Özel’in bu ilk eseri gençlik yıllarının içe dönük arayışlarını, varoluşsal sıkışmalarını ve imge yoğunluğu yüksek dilini henüz biçimlenme safhasındaki hâliyle ortaya koyar.

İsmet Özel’in Kaç Tane Eseri Vardır?

İsmet Özel’in eserleri, şiir kitaplarından denemelere, poetika metinlerinden çevirilere, seri kitaplarından söyleşilere, otobiyografik yapıtlardan derlemelere uzanan 84 kitaplık bir külliyat hâlindedir. Bu sayı yalnızca bağımsız kitapları değil Cuma Mektupları (10 cilt), Şairin Devriye Nöbeti (12 cilt), Tahrir Vazifeleri (12 cilt) gibi çok ciltli serilerin her bir cildini müstakil birer kitap kimliğiyle hesaba katarak ifade edilmiştir.

İsmet Özel Şiirleri

İsmet Özel’in şiiri, imgeci gençlik döneminden toplumcu-politik söyleyişe ve ardından Müslüman dünya görüşüyle sahicilik, sorumluluk ve hakikat merkezli derin bir evrene uzanan kesintisiz bir dönüşüm taşır. Her aşamada ritim, ses ve kelime değerini titizlikle kurarak İkinci Yeni’nin imgesini toplumsal kaygıyla, klasik şiirin ses terbiyesini modern duyarlıkla ve mesnevi anlatısını çağdaş kurguyla birleştirip Türk şiirine tematik derinlik ve biçimsel çeşitlilik kazandıran özgün bir ses oluşturur.

İsmet Özel’in estetik ve düşünsel yönünü en iyi yansıtan şiirlerinden 3 tanesi şöyledir:

MÜNACAAT

Bu yaşa erdirdin beni, gençtim almadın canımı

ölmedim genç olarak, ölmedim beni leylak

büklümlerinin içten ve dışardan

sarmaladığı günlerde

bir zamandı

heves ettim gölgemi enginde yatan

o berrak sayfada gezindirsem diye

ölmedim, bir gençlik ölümü saklı kaldı bende.

Vakti vardıysa aşkın, onu beklemeliydi

genç olmak yetmiyordu fayrap sevişmek için

halbuki aşk, başka ne olsundu hayatın mazereti

demedim dilimin ucuna gelen her ne ise

vay ki gençtim

ölümle paslanmış buldum sesimi.

...

NAAT

Dinleyin ey vakti duymak doruğuna varanlar

Falları grafiklerde bakılanlar siz de işitin..

Külden martı doğuran odalıklar

Ve kahyalar

Kara pıhtılarıyla damgalanmış veznelerde dili

Şehvetsiz çilingirler, yaltak çerçiler

Celepler ki sıvışık, natırlar ki nadan

Ey hayat rengini sazendelik sanan

Yırtlaz kalabalık!

Dinleyin bendeki kırgın ikindiyi,

Hepiniz kulak verin.

...

AMENTÜ

…

Dilce susup

bedence konuşulan bir çağda

biliyorum kolay anlaşılmayacak

kanatları kara fücur çiçekleri açmış olan dünyanın

yanık yağda boğulan yapıların arasında

delirmek hakkını elde bulundurmak

rahma çağdaş terimlerle yanaşmak için

bana deha değil

belgeler gerekli

kanıtlar, ifadeler, resmi mühür ve imza

gençken

peşpeşe kaç gece yıllarca

acıyan, yumuşak yerlerime yaslanıp uçardım

bilmezdim neden bazı saatler

alaturka vakitlere ayarlı

neden karpuz sergilerinde lüküs yanar

yazgı desem

kötü bir şey dokunmuş olurdu sanki dudaklarıma

Tokat

aklıma bile gelmezdi

babam onbeşli olmasa.

İsmet Özel’in Erbain-Kırk Yılın Şiirleri Eserinin Önemi Nedir?

İsmet Özel’in Erbain-Kırk Yılın Şiirleri adlı eseri onun sadece şiir dünyasında değil, düşünsel serüveninde de bir dönüm noktası kabul edilen en önemli eserlerindendir. Bu kitap, Özel’in 1960’ların başından 1980’lerin sonuna kadar yazdığı ve çeşitli aşamalardan geçirdiği şiirleri bir araya getirir ve şairin gençlik-toplumculuk-İslâmî yöneliş-olgunluk çizgisini tek bir bütün hâlinde okura sunar.

İsmet Özel’in Erbain-Kırk Yılın Şiirleri eseri, şairin düşünce çizgisini ve estetik tercihlerini bir elden izlenebilir hâle getiren, yazıldığı dönemi aşarak okur ve araştırmacılar için bir başucu kitabına dönüşen bir yapıt; Özel’in poetikasını anlamak isteyenler için vazgeçilmez bir kaynaktır.

İsmet Özel Kaç Tane Şiir Yazmıştır?

İsmet Özel’in kaleme aldığı şiir sayısı, yıllar içinde yaptığı değişiklikler, eklemeler, çıkarmalar, yeniden yazımlar ve bazı şiirlerin farklı kitaplarda mükerrer biçimde yer alması sebebiyle kesin olarak belirlenemese de bu sayının 160’ın üzerinde olduğu bilgisine şairin yayımlanmış şiir kitapları üzerinden yapılan tasnifle ulaşmak mümkündür.

İsmet Özel En İyi Şiiri Hangisidir?

İsmet Özel’in hem geniş kitlelerce en çok bilinen hem de edebiyat çevrelerinde en güçlü şiirlerinden biri olarak kabul edilen Amentü, onun poetik ve düşünsel dönüşümünün simge metni sayılır. Bunun yanında Of Not Being A Jew, uzun soluklu yapısı, ritmi ve modern dünya karşısındaki varoluşsal itirazıyla geç dönem poetikasının en etkili örneği kabul edilir.

İsmet Özel İlk Şiiri Hangisidir?

İsmet Özel’in ilk şiiri Eylül 1963’te, 19 yaşındayken, Yelken dergisinde yayımlanan Yorgunadlı şiirdir.

İsmet Özel Şiirlerinin Özellikleri Nelerdir?

İsmet Özel’in şiiri, İkinci Yeni’nin imge yoğunluğundan toplumcu-politik söyleyişe, oradan da Müslüman dünya görüşüyle varoluş ve hakikat arayışına uzanan bir çizgide ilerler. Serbest ölçüyü ritim ve söz musikisi disiplinleriyle birleştirerek kıssa-şiir, dramatik akış ve tekrar katmanları gibi unsurlarla tematik derinliği yüksek, biçimsel olarak yenilikçi bir bütün kurar.

İsmet Özel Şiirleri Hangi Türdedir?

İsmet Özel’in şiiri temelde lirik olsa da gençlikte imgeci-modernist, toplumcu dönemde politik-kolektif, İslâmî yöneliş sonrası metafizik-düşünsel bir lirizme evrilir. Ayrıca Amentü ve özellikle Bir Yusuf Masalı gibi uzun metinlerde epik-lirik/kıssa anlatısını modern bir formda sürdürerek çok katmanlı bir külliyat kurar.

İsmet Özel Şiir Anlayışı Nedir?

İsmet Özel’e göre şiir, “sahicilik” ilkesine yaslanan ve estetiği varoluş, özgürlük, itiraz/direnç, benlik muhasebesi ve hakikatle uyum içinde kuran; şairden kendine karşı dahi acımasız bir doğruluk ve sürekli yüzleşme talep eden, hayat kadar ciddi bir duruştur.

İsmet Özel Şiirlerinde Hangi Ölçüyü Kullanmıştır?

İsmet Özel şiirlerinde ağırlıklı olarak serbest ölçüyü kullanır; ancak bu serbestliği klasik şiirin ritim ve iç ezgi disiplinleriyle beslerken, Mevsimlerin İnsana Yaptığı Fenalıklar ve bazı seçili şiirlerde hece veznini bilinçli biçimde devreye sokarak iki ölçü anlayışını kendi poetik bütünlüğü içinde özgün bir senteze ulaştırır.

İsmet Özel Şiirlerinde Hangi Kafiyeyi Kullanmıştır?

İsmet Özel şiirlerinde kalıplaşmış bir kafiye düzenine bağlı kalmaz. Serbest şiirlerinde uyak ve ses tekrarlarını anlamı ve iç gerilimi büyüten bir ritim unsuru olarak kullanırken, heceyle yazdığı şiirlerde geleneksel uyak örgüsünü belirginleştirir ve uzun şiirlerinde dış kafiye yerine iç ses mimarisiyle metni taşır.

İsmet Özel Şiirleri Nerelerde Yayımlanmıştır?

İsmet Özel’in şiirleri ilk kez 1963 yılında Yelken dergisinde yayımlanan Yorgun adlı metinle görünür olmuş; ardından gençlik ve toplumcu dönem şiirleri, Papirüs, Yeni Dergi, Şiir Sanatı, Türk Dili, Halkın Dostları, Devinim LX 1960, Dergâh gibi dönemin önemli dergilerinde yayımlanmıştır.

İsmet Özel Denemeleri

İsmet Özel’in denemeleri, şairliğini tamamlayan; imgesel yoğunluk yerine daha doğrudan ve tartışmacı bir dille modern dünya, siyaset, millet, din ve varoluş sorumluluğu üzerine düşünerek sosyalist gençlikten Müslüman-Türk çizgisine uzanan fikrî dönüşümünü hem kendi hayatının kroniği hem de Türkiye’ye yöneltilmiş sert bir eleştiri olarak ortaya koyan güçlü bir düşünce damarını oluşturur.

İsmet Özel’in deneme türünde verdiği eserler aşağıda listelenmiştir:

Üç Mesele Teknik Medeniyet Yabancılaşma (1978): Özel’in teknik uygarlığa yönelik en sistematik düşünce metni olup kitapları arasında ideolojik ağırlığı en yüksek olanlardandır.
Şiir Okuma Kılavuzu (1980): Şiirin nasıl okunması gerektiğine dair poetik açıklamalar içeren; dili, biçimi ve şiir kavrayışını İsmet Özel’in kendi şiir pratiği üzerinden yorumladığı teorik bir metindir.
Zor Zamanda Konuşmak (1984): “Zamanın ruhu” karşısında düşünürün sorumluluğunu tartışan, çağın baskılarını ele alan bir kitaptır.
Bakanlar ve Görenler (1985): Özel’in algı, kavrayış ve insanın bakma biçimlerini tartışarak modernliğin düşünce üzerindeki etkilerini sorguladığı deneme kitabıdır.
Taşları Yemek Yasak (1985): Özel’in modern hayatın insanı tüketen düzenine karşı medeniyet, yabancılaşma ve Müslümanca duruş meselelerini sert ve düşünsel bir üslupla ele aldığı eleştirel bir eseridir.
Faydasız Yazılar (1986): Şairin polemikçi üslubunu belirgin kılan ve Türkiye’nin kültürel-siyasal iklimine eleştirel bakış getiren denemeler bütünüdür.
İrtica Elden Gidiyor (1986): İsmet Özel’in modernleşme, kimlik, din-toplum ilişkisi ve gençliğin düşünsel yönelişi üzerine keskin, ironik ve sorgulayıcı değerlendirmeler yaptığı; dönemin siyasal atmosferine karşı uyarı niteliği taşıyan bir düşünce kitabıdır.
Tehdit Değil Teklif (1987): Toplumsal çözülme ve modern hayat üzerine yoğunlaşan bir düşünce kitabıdır.
Surat Asmak Hakkımız (1987): Bireyin modern toplumdaki konumunu sorgulayan ve “öfke estetiği” olarak adlandırılabilecek yoğunlukta metinler içerir.
Ve’l-Asr (1995): İsmet Özel’in Asr Sûresi ekseninde zamanı, insanın varoluş sorumluluğunu, iman-amel ilişkisinin toplumsal boyutunu ve çağın hızına karşı Müslümanca duruşu tartıştığı; şiirsel diliyle düşünce üslubunu birleştirdiği yoğun bir tefekkür kitabıdır.
Neyi Kaybettiğini Hatırla (1995): İnsan, toplum ve medeniyet üzerine keskin tespitler içeren düşünce metinlerinden oluşur.
Tavşanın Randevusu (1999): Modernlik eleştirisini poetik bir anlatıyla birleştiren denemelerden oluşur.
Bilinç Bile İlginç (2000): Bilgi, idrak ve çağın zihin yapısı üzerine ironik bir dille yazılmış kısa denemeler bütünüdür.
Kalın Türk (2006): Türk kimliğinin tarihsel ve kültürel temellerini, siyasî ve metafizik boyutlarıyla tartışan başvuru niteliğinde bir kitaptır.
Çenebazlık (2006): İsmet Özel’in sanatını, şiirini ve Marksist çizgiden Müslüman-Türk çizgisine uzanan düşünsel dönüşümünü kendi ağzından anlattığı, 1950-2006 Türk şiirine dair eleştirel bakışıyla modern Türk poetikaları içinde özel bir yere sahip bir kitaptır.
Toparlanın Gitmiyoruz 1 (2008): İsmet Özel’in Türkiye’deki güncel siyasal ve kültürel tartışmalara kendi fikrî duruşu üzerinden verdiği tepkileri içeren, şiir ve sanat üzerine düşüncelerinin de yer aldığı geniş derleme serisinin ilk kitabıdır.
Toparlanın Gitmiyoruz 2 (2008): Serinin ikinci kitabı, Özel’in röportajlarına ek olarak siyasi kimliği nedeniyle hakkında yapılan değerlendirmeleri ve “İstiklâl Marşı Derneği Manifestosu” gibi düşünce yolculuğunun son dönemini yansıtan metinleri içeren hacimli bir çalışmadır.
Toparlanın Gitmiyoruz 3 (2008): Serinin üçüncü ve son cildi, 2002-2007 arası röportajları ve 1965-2007 yılları arasında yazılmış 14 düşünce yazısını iki bölüm hâlinde bir araya getiren; Özel’in hem güncel meseleler hem de uzun dönemli fikrî yürüyüşü hakkında doğrudan görüşlerini içeren bir derlemedir.
Şairin Devriye Nöbeti 1-12 (2009-2011): İsmet Özel’in 2009-2011 arasında kaleme aldığı köşe yazılarından derlenen; Türkiye’nin güncel siyasetini, modern hayatın dili ve ideolojilerini şairin sert-ironik üslubuyla “devriye” bilinci içinde yoklayan bir seridir. Kimlik, aidiyet, dinî kavramların aşınması, aile/şehir hayatı, dayanışma ve mücadele başlıklarını sürekli bir muhasebeye bağlayarak okuru görev, sorumluluk ve direniş fikrine çağırır.
Desem Öldürürler, Demesem Öldüm (2012): Modern Türkiye’nin dinî, siyasi-toplumsal panoramasını keskin bir üslupla değerlendiren söyleşi/yorum kitabıdır.
Bir Akşam Gezintisi Değil Bir İstiklâl Yürüyüşü (2012): İstiklâl Marşı Derneği genel başkanı İsmet Özel’in dernek merkezinde “İstiklâl Yürüyüşü” başlığıyla yaptığı ve belli bir sistematik içinde dernek üyelerini muhatap alarak fikrî takipçilerini derneğin amaç ve hedefleri doğrultusunda eğitip motive ettiği konuşmalarını bir araya getiren bu kitapta Özel, güncel olayları kendi felsefesi doğrultusunda tahlil edip İslâm dışı sistemlerin kifayetsizliğinden hareketle derneğin kuruluş gerekçesini temellendirir.
Küfrün İhsanı Olmaz (2013): Özel’in ahlak, iman, toplum ve siyasal duruş üzerine yaptığı kısa fakat yoğun vurgu ve itirazlardan oluşan, Müslümanca yaşamanın esaslarını hatırlatan sert ve açık uyarılar içeren bir düşünce metinleri derlemesidir.
Dil ile İkrar (2017): İkrarın mahiyetini ve dilin insanın varoluşunu belirleyen temel bir unsur olduğunu tartışan bu eser, Özel’in geç döneminde dil-kimlik-iman ilişkilerini merkeze alan düşünce yazılarından oluşmuştur.
Cuma Mektupları 1 (1989): Türkiye’nin geçirdiği toplumsal ve siyasal kırılmaları bir “uyanıklık çağrısı” niteliğinde yorumlayan ve Özel’in düşünsel dönüşümünün ilk adımlarını belgeleyen haftalık metinlerden oluşur.
Cuma Mektupları 2 (1989): Özel’in birey-toplum ilişkisini, modernliğin tahakkümünü ve İslâmî duyarlığın arayışını daha belirgin bir tonda tartıştığı mektuplardan oluşur.
Cuma Mektupları 3-10 (1998): İsmet Özel’in siyasetin, kimliğin, kültürün ve modern dönüşümlerin gündelik hayatı nasıl belirlediğini keskin bir üslupla sorguladığı; okuru yön tayinine ve bir kimlik muhasebesine zorlayan yazılar serisidir. Seri, Özel’in kendi fikrî yolculuğunu da tartışmaya açarak iman-toplum-tarih ekseninde olgun bir sentezle tamamlanır.
Tahrir Vazifeleri 1-12 (1992): İsmet Özel’in modern dünyanın zihniyetini, tarih düzenini ve insanın varoluşunu İslâmî bir bilinçle sorgulayan yoğun denemeler serisidir. Okuru ezberlerden çıkarıp irade–sorumluluk–şahitlik ekseninde düşünmeye ve hakikate sadakatle yönelmeye çağırır.
Pergelin Yazmaz Sivri Ucu (2021): İsmet Özel’in şiirin mahiyeti, dilin kökeni, insan-şair ilişkisi ve poetik tutumun neye dayanması gerektiği üzerine düşüncelerini keskin, teorik ve yer yer polemikçi bir dille açıkladığı bir poetika kitabıdır.
İslâmla Damgalanmış Varoluş (2021): İsmet Özel’in Müslüman-Türk kimliğini bir üst-kültür, bir varoluş biçimi ve tarihsel aidiyet olarak yorumladığı; modern dünya ile İslam arasındaki temel ayrımı ve Müslüman-Türk kimliğinin çağ karşısındaki duruşunu irdelediği düşünce metinlerinden oluşan bir eserdir.
Sondan Bir (2025): Bu kitapta İsmet Özel Türklerin dünya sistemindeki yeri, kapitalizm, fert-toplum-millet ilişkisi, İslâm’a tutunma gibi başlıklar etrafında bireyi kalabalıklar içinde erimekten koruyacak imkanları ortaya koyar.

İsmet Özel Çevirileri

İsmet Özel’in çevirileri, modern Batı düşüncesi ve siyasal teoriyle kurduğu teması görünür kılar. Seçtiği yazar ve konular üzerinden çeviriyi yalnızca aktarım değil aynı zamanda düşünsel konumlanış aracı olarak kullanarak hem kendi entelektüel dönüşümünü besleyen hem de Türkiye’de yeni tartışma başlıkları açan tamamlayıcı bir damarı oluşturur.

İsmet Özel’in çeviri yoluyla düşünce dünyamıza kazandırdığı 5 eser aşağıda listelenmiştir:

Gariplerin Kitabı [Ian Dallas’tan (Abdulkadir es-Sufi) Çeviri] (1979)
Cihad Bir Temel Tasarım (Abdülkadir es-Sufî’den Çeviri) (1980)
Osmanlı İmparatorluğu ve İslâmî Gelenek (Norman Itzkowitz’den Çeviri) (1989)
Bilim Kutsal Bir İnektir (Anthony Standen’den Burçak Dağıstanlı ile Birlikte Çeviri) (1990)
Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri (William Ebenstein’dan Çeviri) (1996)

İsmet Özel Hangi Dönem Yazarıdır?

İsmet Özel, 1960’lardan günümüze uzanan üretimiyle Cumhuriyet Dönemi edebiyatının önde gelen isimlerindendir. Şiir ve düşünce serüveni modernist-imgeci gençlik, toplumcu/sosyalist dönem, 1974 sonrası metafizik-varoluşçu İslâmî yöneliş ve 2000’ler sonrası Türk-Müslüman merkezli olgunluk evreleri üzerinden okunur ve bu çok katmanlı çizgi onu 1960 sonrası Türk şiiri ile geç modern Türk düşüncesinde dönemler üstü bir konuma yerleştirir.

İsmet Özel Sanat Anlayışı Nedir?

İsmet Özel’in sanat anlayışı, sahicilik ve hakikate sadakat ekseninde şiiri estetik bir uğraş değil varoluşsal-ahlakî bir eylem sayar. Gençlikte bireysel duyarlık, toplumcu dönemde bilinç ve direniş, İslâmî yöneliş sonrası ise insanı hakikate yaklaştıran sorumluluk vurgusuyla, dil ve biçimi daima fikrî tavrın hizmetine veren bir karşı duruş olarak şekillenir.

İsmet Özel Hangi Edebi Akımdan Etkilenmiştir?

İsmet Özel’in şiiri, gençlikte İkinci Yeni’nin (Sezai Karakoç, Cemal Süreya, Edip Cansever, Turgut Uyar) imgeci-modernist damarından beslenip kendi varoluş arayışıyla ayrışırken, 1969 sonrasında toplumcu gerçekçilik atmosferinde (Ataol Behramoğlu, Ahmet Telli, Süreyya Berfe, Refik Durbaş) politik sertliği imge ve ritimle birlikte taşır. 1974 sonrası ise Türk-İslâm düşüncesi ve metafizik duyarlıkla poetikasını yenileyerek Sezai Karakoç’la akraba ama daha keskin bir tarih bilinci ve hesaplaşma dili kurar, çevre olarak da Papirüs-Yeni İnsancılar Çevresi, 1970’lerin Toplumcu Şairler Kuşağı ve 1980 sonrası Dergâh hattında Cahit Zarifoğlu, Erdem Bayazıt, Rasim Özdenören, Mustafa Kutlu gibi isimlerle temas eden, tek bir akıma sığmayan dönemler üstü bir bileşim ortaya koyar.

İsmet Özel Kimlerden Etkilenmiştir?

İsmet Özel modernist imge şiirinden toplumcu damara, metafizik düşünceden Batılı varoluşçu sorgulamalara kadar geniş bir etkilenme alanından beslenen; bu etkileri kendi sahicilik arayışı doğrultusunda yeniden dönüştürerek özgün bir poetika kuran ender bir şahsiyettir. Onun şiir ve düşünce dünyası, gençlik döneminden olgunluk evresine uzanan geniş bir yelpazede hem Batılı hem de yerli isimlerden beslenmiştir.

İsmet Özel’in etkilendiği isimler ve bağlı bulunduğu mecralar aşağıda listelenmiştir:

Batılı/Amerikalı şair ve düşünürlerden

İkinci Yeni isimlerinden

Cemal Süreya
Edip Cansever
Turgut Uyar
Ülkü Tamer
Sezai Karakoç

Toplumcu/Marksist şair ve düşünürlerden

Gelenekle kurduğu örtük etkileşimlerden

Yakın kuşak etkileşimlerden

Fethi Gemuhluoğlu
Metin Eloğlu
Ataol Behramoğlu

İsmet Özel Kimleri Etkilemiştir?

İsmet Özel’in sonraki kuşaklar üzerindeki etkisini somut biçimde izlemek zordur. Sürekli ilgi görmesine rağmen sık sık “anlaşılmadığını” vurgular ve mesafeli durur. Bu tavır, Celâl Fedai ve Osman Özbahçe gibi, ona şiir mirasıyla bağ kuran isimlerin çabasını bile gölgeler. Ayrıca kendisine öykünen genç şairleri zaman zaman “şöhretinden yararlanmakla” suçlayarak etkisinin görünürleşmesini bizzat sınırlar. Buna rağmen şiiri ve düşünsel duruşu, 1980 kuşağından 2000 sonrası genç şairlere ve entelektüel çevrelere kadar geniş bir alana yayılmıştır. Özel, etkisi yüksek olduğu hâlde bu etkiyi sahiplenmeyen ender şairlerden biri olarak özgün bir konumdadır.

İsmet Özel’in Edebiyat İçin Önemi Nedir?

İsmet Özel, 1960’larda İkinci Yeni’nin imgeci modernizmini özgünleştirip 1970’lerde toplumcu şiire politik-varoluşsal bir gerilim ekleyen, 1974 sonrası ise Müslüman-Türk düşüncesi merkezli yeni bir poetik eksen kuran; ritim ve ses disiplinini serbest şiirde yeniden inşa eden “sahicilik” temelli yaklaşımıyla şiir ve düşünceyi aynı yoğunlukta buluşturan öncü bir isimdir. Ayrıca Amentü, Cellâdıma Gülümserken Çektirdiğim Son Resmin Arkasındaki Satırlar, Bir Yusuf Masalı ve Of Not Being A Jew ile modern anlatı-şiirin güçlü örneklerini verir; Waldo Sen Neden Burada Değilsin? ve deneme/poetika kitaplarıyla da dil, millet ve modernlik üzerine tartışmaları etkileyen kalıcı bir referans noktası oluşturur.

İsmet Özel’in Eserleri Nerelerde Yayımlanmıştır?

İsmet Özel’in eserleri Dergah Yayınları, Şule Yayınları, Oğlak Yayıncılık ve Tiyo Yayınevi gibi birçok yayıncı tarafından yayımlanmıştır.

İsmet Özel’in Yazarlık Dışındaki Kariyeri

İsmet Özel’in yazarlık dışındaki faaliyetleri, 1960’lardan itibaren Papirüs, Yeni İnsan, Soyut, Hürriyet Gösteri, Sanat Olayı, Diriliş, Dergâh ve Karagöz çevrelerinde yürüttüğü dergicilik/editörlük çalışmalarıyla ve 1980’lerden sonra konferanslar ile üniversite konuşmaları üzerinden kamu entelektüeli olarak üstlendiği etkili rolle şekillenir. Bu çizginin en kurumsal adımı ise 6 Şubat 2007’de kurduğu İstiklâl Marşı Derneği’dir. Dernek bünyesindeki haftalık konuşmaları da (ör. Bir Akşam Gezintisi Değil Bir İstiklal Yürüyüşü) onun “şair-mütefekkir” kimliğinin kamusal uzantısını oluşturur.

İsmet Özel’in Siyasi Görüşleri

İsmet Özel’in siyasi görüşleri sabit bir ideolojiye değil, iç dönüşümü ve çağla hesaplaşmayı merkeze alan bir tavra dayanır. Gençlikte Marksist-sosyalist çizgide adalet ve sınıf mücadelesini öne çıkarırken, 1970’lerin ortasından itibaren İslâmî bir yorumla varoluş, sorumluluk ve hakikat arayışına yönelmiş; 1980’lerden sonra Türk milleti, yurt ve bağımsızlık fikri etrafında Batı/kapitalizm eleştirisini keskinleştirerek klasik sağ-sol kalıplarını aşan özgün bir “millet-İslâm-tarih” perspektifi kurmuştur. Bu çizginin kurumsal ifadesi de 6 Şubat 2007’de kurduğu İstiklâl Marşı Derneğidir.

İsmet Özel’in Aldığı Ödüller

İsmet Özel, modern Türk edebiyatının etkisi en geniş, sesini nesiller boyunca duyurmuş şair ve düşünce adamlarından biri olmasına rağmen, edebî kariyerini geleneksel anlamdaki ödül ve ünvanlarla tanımlamaktan özellikle uzak durmuş bir isimdir. Şiirinin sahiciliğini, düşüncesinin bağımsızlığını her türlü kurumsal onayın üzerinde gören Özel, buna rağmen farklı dönemlerde çeşitli edebiyat ve kültür kurumları tarafından takdir edilmiş, kimi ödüllerle onurlandırılmıştır.

İsmet Özel’in aldığı ödüller aşağıda listelenmiştir:

1964, Bakırköy Halkevi Şiir Yarışması Üçüncülük Ödülü
1985, Türkiye Yazarlar Birliği Yılın Deneme Yazarı Ödülü
1991, Uluslararası Yunus Emre Ödülü
1996, Gabriela Mistral Nişanı Ödülü
2005, Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet Ödülü

İsmet Özel Sözleri

İsmet Özel'in poetikasını, fikir dünyasını ve şiir anlayışını yansıtan sözlerinden 20 tanesi aşağıda listelenmiştir:

Sızıyı gideren su / Suyun sızladığını kimseler bilmez (Suyun Sızladığıdır)
Dilce susup / bedence konuşulan bir çağda / biliyorum kolay anlaşılmayacak. (Amentü)
Bileyim hangi suyun sakasıyım ya rabbelalemin / tütmesi gereken ocak nerde? (Münacaat)
Bana ne çerçilerden, çerilerden, kullardan / halksa kal’am onu kal’a kılan benim (Evet, İsyan)
Büyücüm, aşkımı dürtenim benim / bir oyun kuralı değiliz artık, sevin (Ölü Asker İçin İlk Türkü)
Hiçbir şey söylemeyen sözlere varmak için / Her şeyin sonuna kadar söylenmesi gerekti (Ils Sont Eux)
Bize ne başkasının ölümünden demeyiz / çünkü başka insanların ölümü / en gizli mesleğidir hepimizin (Üç Frenk Havası)
Keşke, aramızdaki mesafe sadece kilometrelerle ölçülebilen cinsten ibaret olsaydı. (Waldo Sen Neden Burada Değilsin?)
İnsanlar / hangi dünyaya kulak kesilmişse öbürüne sağır (İçimden Şu Zalim Şüpheyi Kaldır Ya Sen Gel Ya Beni Oraya Aldır)
Tövbe insanın bir önceki tanımını reddetmesi, kendisini yeniden tanımlamasıdır. (Üç Mesele Teknik Medeniyet Yabancılaşma)
Bugün artık Firavun yoktur ama sıradan insanların firavunlaşmasına müsait bir sistemin kıskacı vardır. (Taşları Yemek Yasak)
İnsan olarak biz inanmayı hayatımızın bir parçası kılamayız, bilakis hayatımızı inanmamızla anlamlı kılabiliriz. (Tahrir Vazifeleri)
Siz gidin artık / düşman dağıldı dedikleri bir anda / anlaşılıyor / baştan beri bütün yenik düşenlerle / aynı kışlaktaymışız (Sebeb-i Telif)
Görünürdeki dost ihtimali azaldığında veya tamamen kaybolduğunda, görülemeyen, henüz görünmemiş dosta ihtiyacın şiddeti yükseliyor (Şiir Okuma Kılavuzu)
Bak, ölüm güzü kıskanıyor / şimdi ıssızdır onun sevimli kedisi / ve herkes onun el değmedik yerleri olduğunu sanıyor / uzayor defterine uğrayan kan lekesi (Bakır Tenli Yapraklar)
Elbet bir hinlik vardır seni sevişimde / ey kanıma çakıllar karıştıran isyan / saçlarıma bin küsür yalnızlığı takıp girdiğim şehre / insan varlığımızdan tuhaf tohumlar bıraksam (Kan Kalesi)
Türk topraklarında İslâm’ın bir daha parlamasına, Türk değilim diyenlerin pişman edilmesine imkân vermemek için Hıristiyan takviminin 1973’üncü yılında “Siyasal İslâm” icat edildi. (Desem Öldürürler Demesem Öldüm)
Keşke yağmuru çağıracak kadar güzel olmasaydım / Ölüm ve acılar çatsaydı beni / Düşüncem yapma çiçekler kadar gösterişli ve parlak / Sözlerim ihanete varacak doğrulukta olsaydı (Karlı Bir Gece Vakti Bir Dostu Uyandırmak)
Kur’an akletmeği emrediyor. Demek ki, Müslüman deyince aklını gereksiz şekilde kullanmasına müsaade edilmemiş kişiy anlıyoruz. Aklını israf ettiğine şahit olduğumuza Müslüman demeyeceğiz. (İslâmla Damgalanmış Varoluş)
Ortama uymuyorum, çünkü dünyada evimde değilim. Dünyayı evi sayanların suçuna katılmıyorum. Yine de suçsuz olduğum zehabına kapılmıyorum. Dünyayı evi sayanların suçuna katılmayışım suçsuzluğu seçişimden değil. Kendi varoluşumla ilgilenerek kaderime giriyorum. (Tahrir Vazifeleri)

İsmet Özel Nerelidir?

İsmet Özel, 19 Eylül 1944 tarihinde Kayseri’nin Düvenönü semtinde, Söke kökenli Sıdıka Hanım’ın altıncı ve en küçük çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.

İsmet Özel’in Babası Kimdir?

İsmet Özel’in babası Ahmet Bey, aslen Bağdat’tan gelip Osmanlı ordusunda savaşmak için Anadolu’ya katıldığı tahmin edilen Türkmen Süleyman Çavuş’un oğludur ve 1899 yılında Kuşadası’nda dünyaya gelmiştir. Rüştiye mezunu olan Ahmet Bey, Cumhuriyet’in ilk yıllarında polis teşkilatına katılarak Cumhuriyet Dönemi’nin ilk polis memurlarından biri olarak çeşitli şehirlerde görev yapmış, 1963 yılında vefat etmiştir.

İsmet Özel Çocukluğu Nasıldır?

İsmet Özel’in çocukluğu büyük ölçüde Kastamonu’da geçer. Bu taşra atmosferini “ruhsal rahatlık” kaynağı olarak anar ve memur çocuğu olmanın etkisiyle evlerinde okuma-eğitim beklentisinin belirleyici olduğunu söyler. Şiirle ilk teması ilkokul 3. sınıfta “Kış” şiirinin 1953’te bir çocuk dergisinde yayımlanmasıyla başlar; şiir daha sonra Erbain’in son baskısına alınır. Ortaokulda Halide Nusret Zorlutuna’nın jüri üyesi olduğu şiir okuma yarışmasında derece alması ve hediye edilen Yeni Türk Şiiri Antolojisi, onu modern şiire ve İkinci Yeni’ye açar. Taşranın imkânsızlıklarına rağmen “sinmiş” bir çocukluk yerine erken yaşta itiraz eden, benliğini arayan bir karakter geliştirmesi; yoğun okuma ve erken yazma pratiğiyle birleşerek, ilerideki şiir ve düşünce çizgisinin çocukluk temellerini oluşturur.

İsmet Özel Eğitim Hayatı Nasıldır?

İsmet Özel’in eğitim hayatı, ailesinin tayinleriyle Kastamonu-Çankırı-Ankara hattında şekillenir: 1950’de başladığı Kastamonu Abdülhak Hamit İlkokulu’nu 1955’te bitirir, lise 1’e kadar Çankırı’da okur, liseyi Ankara’da tamamlar ve bu yıllarda yoğun okumayla modern Türk şiirine yönelir. 1962’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne girse de “kendisine yaptıracağı şeyden korktuğu” için bırakır; askerlik sonrası Hacettepe Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı’na geçerek 1977’de mezun olur ve öğrencilikte çalışıp 1970-1972’de Türkiye Mühendislik Haberleri dergisinde görev alır. Bu süreç, taşra okuma kültürüyle başlayan ve üniversitedeki düşünsel arayışla derinleşen şairlik ve fikir dünyasının temelini oluşturur.

İsmet Özel Edebi Kişiliği Nasıldır?

İsmet Özel’in edebî kişiliği, gençlikten itibaren yoğun okuma disiplini ve imgeci, “yoğunlaştırılmış söyleyiş” arayışıyla belirginleşir. Halide Nusret Zorlutuna’nın jüri üyesi olduğu yarışma ve hediye edilen Yeni Türk Şiiri Antolojisi ile İkinci Yeni’ye açılır, üniversitede Turgut Uyar, Edip Cansever, Cemal Süreya ile Dylan Thomas, T.S. Eliot, Ezra Pound, Ginsberg gibi isimleri okuyarak bu damarı derinleştirir. “Kadirşinas itaatsizlik” ve “tevarüs edilmemiş asalet” diye adlandırdığı bağımsız tavır, 1960’ların imgeci çizgisinden 1970’lerin toplumcu dönemine (Evet, İsyan, Cinayetler Kitabı) ve sonrasında Müslüman dünya görüşüyle açılan metafizik-varoluşçu evreye (Amentü) uzanan dönüşümler boyunca sürer. Şiiri propaganda değil özgürleşme ve varoluş alanı olarak kurar. Ayrıca Şiir Okuma Kılavuzu gibi poetika metinleriyle şiir üzerine düşüncelerini sistemleştirip modern Türk şiiri teorisine kalıcı katkı sunar.

İsmet Özel Evlendi mi?

İsmet Özel, Hacettepe Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden sınıf arkadaşı Necla Aslandoğdu ile 15 Ocak 1976’da evlenmiştir.

İsmet Özel Çocukları

İsmet Özel, Necla Aslanoğlu ile yaptığı evlilikten dört çocuk sahibi olmuştur. Bu evlilikten doğan ilk çocukları Hasan Sacit 25 Ekim 1976’da dünyaya gelmiş ve ilerleyen yıllarda bilgisayar teknisyeni olarak çalışmıştır; onu 24 Ekim 1978 doğumlu Oruç izlemiş, Oruç ise elektrik yüksek mühendisi olarak bir firmada görev almıştır. Ailenin üçüncü çocuğu Esma Bike 9 Mart 1983’te, en küçükleri Hesna Begüm ise 18 Ağustos 1986’da doğmuş; böylece İsmet Özel, 1976-1986 yılları arasında, şiir ve düşünce dünyasındaki yoğun üretim sürecini dört çocuklu bir aile hayatı içinde sürdürmüştür.

İsmet Özel Hakkındaki Kitaplar

İsmet Özel üzerine yazılan kitaplar, yalnızca biyografi değil; onun şiir serüvenini, düşünsel ve politik dönüşümlerini, poetikasını anlamaya çalışan akademik ve eleştirel okumalar sunar. İsmet Özel hakkındaki kitaplardan 10’u aşağıda listelenmiştir: