Nobel Ödüllü Yazarlar
2020 Nobel Edebiyat Ödülü, ABD’li şair Louise Glück'ün oldu. Böylece sabırsızlıkla beklenen 2020 Edebiyat Nobel’in kazananı belli oldu. İsveç Akademisi tarafından yapılan açıklamada, Glück'ün, "yalın bir güzellikle, bireysel varoluşu evrenselliğe ulaştıran şaşmaz şiirsel sesi" nedeniyle ödüle layık görüldüğü belirtildi. Doğrusu bir kadın şairin Nobel’e layık görülmesi son derece sevindirici! Diğer tüm alanlarda olduğu gibi edebiyatta da cinsiyet ayrımcılığı olmaması ve edebiyat denince romanlar kadar şiirlerin de akla gelmesi bakımından 2020 Nobel Edebiyat Ödülü’nün ayrı bir önemi var.
Buradan ilhamla BKM Kitap Blog olarak bu yazımızı Dünya edebiyatında adını Nobel Edebiyat Ödülü’yle taçlandırmış yazar ve şairlere adamak istedik. Nobel Ödüllü edebiyatçıların bir araya geldiği bu yazı son derece keyifli ve bilgilendirici olduğu kadar, ödüllü edebiyatçıların bilinen eserleriyle de farklı bir okuma listesi arayanlar için de faydalı olacak. Elbette bu listemiz İsveç Akademisi tarihinde Edebiyat dalında Nobel Ödülü kazanan yazarların ve şairlerin hepsini kapsamıyor. Bu liste BKM Kitap okurları için hazırlanmış özel bir kitap seçkisi olarak yazımızda yer alıyor.
Türkiye’den başlamak istedik ve Nobel Ödüllü edebiyatçımız Orhan Pamuk’u ilk sıraya aldık. İsveç Akademisi, 2006 yılında ödülü Pamuk’a verirken, kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken, kültürlerin birbirleriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulduğu ifade edildi. Listemize birbirinden güzel Orhan Pamuk kitabı arasından yazarın kült eseri Kara Kitap’ı öneriyoruz.
Listemize 1900’lerin ilk yıllarından biraz ileri sararak 20. yüzyılın ikinci yarısından başlamak istiyorız. 1946 yılındayız. ABD’li yazar, Dünya edebiyatına imzasını atmasının yanı sıra Nobel ödülü ile de kariyerini taçlandırmayı başardı. Yazarın çok satan romanı Siddhartha’yı okuyabilirsiniz.
Fransız yazar André Gide, 1947 yılında Nobel’in sahibi oldu. Gide’in Fransız edebiyatına da katkıları çok büyük oldu. Halen okunan yazarın Kadınlar Okulu romanı bir başkadır doğrusu!
İsveç Akademisi bugünün kült yazarlarını, şairlerini art arda yıllarda ödüllendirmişe benziyor. 20’inci yüzyılın en ünlü yazarlarının bir araya geldiği listemizde 1948 yılına gidiyoruz ve İngiliz yazar Eliot’un adeta damıtılmış üslubuna dikkat kesiliyoruz. Eliot’un “Bütün Şiirleri 1909-1962” mutlaka okunmalı.
ABD’li yazar 1949 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi oldu. Amerikan edebiyatının kült yazarını okumak için iyi bir fırsat olduğunu düşünen kitap kurtlarına Döşeğimde Ölürken romanını öneriyoruz.
İngiliz edebiyatının usta kalemi ve düşünürü Bertrand Russell 1950 yılında ödülünü eline aldı. Akademi bu ödülü yazara, insanlık idealleri ve özgür düşünce konularında, çeşitli ve kayda değer yazıları için verdiklerini belirtmeyi ihmal etmedi. Felsefe Sorunları eseri Russell’ı anlamak için okunması son derece doğru bir seçim olacak.
1954’te Edebiyat alanında Nobel’in sahibi olan ABD’li Ernest Hemingway, İhtiyar Adam ve Deniz eseriyle Dünya edebiyatına damga vurdu. Zülfü Livaneli’nin en sevdiğim kitap dediği, pek çok dile çevrilen ve tiyatro perdesinde de sanatseverlerle buluşan eser, mutlaka okunmalı listesinde yer alıyor.
Filozof ve yazar Albert Camus’nün 1957 tarihinde sahibi oldu Nobel Edebiyat ödülü, insan vicdanının sorularını akıllı bir ağırbaşlılıkla aydınlattığı, önemli ebedi üretimleri için kendisine verildi. Absürd kavramının altını çizen Camus’nün Yabancı eserini öneriyoruz.
Rusya’dan, yani 1958 yılında Sovyetler Birliği’nden Nobel’i kazanan yazar, Boris Pasternak, hem çağdaş lirik şiir hem de büyük Rus epik geleneği alanlarındaki önemli başarıları için Akademi tarafından ödüllendirildi. Onun imzasını taşıyan kült eser Doktor Jivago’yu okumadan geçmeyin.
Yugostav yazar Ivo Andric’in 1961 yılında Nobel kazanmasının nedeni, takip ettiği konuları ve ülkesinin tarihinden seçtiği insan yazgılarını anlattığı yazılarının, güçlü destansı diliydi. Bunu en iyi yazarın Drina Köprüsü eseriyle anlayabiliriz. Halen okumadınız mı?
1962 yılına gelindiğinde Nobel Edebiyat Ödülü ABD’li yazar John Steinbeck’e verilmişti. Gazap Üzümleri’nin yazarı Steinbeck, akıcı dili ve olay örgüsüyle dönemin en çok okunan yazarlarından biriydi. Onun etkileyici romanı Fareler ve İnsanlar okunması gereken bir roman.
Fransa’nın düşünce dünyasını şekillendiren isimlerin başında gelen filozof ve yazar Jean-Paul Sartre, 1964 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi oldu. Varoluşçuluk akımının kurucusu kabul edilen düşünür, zengin fikirlerle ve gerçeği arayış ve özgürlük ruhu ile dolu, geniş kapsamlı etki gösteren eserleri için ödüle layık görüldü. Sartre’ın kült eseri Varlık ve Hiçlik’i okumanızı öneririz.
Rus edebiyatının önemli bir yazarı olan ve devrim yazarları arasında yerini alan M. Şolohov, 1965 yılında, Rus halkının hayatında tarihi bir dönemi anlattığı “Tales of the Don” adlı eserindeki, sanatsal gücü ve bütünlüğü için Nobel’e layık görüldü. Dolayısıyla Şolohov’un Don Hikayeleri eserini okuma listenize alın.
İrlandalı yazar Samuel Beckett, 1969 yılında "Modern insanın yokluğunda ona yükseliş kazandırdığı - roman ve tiyatro oyunlarına yeni bir şekil veren yazıları için” Nobel’in sahibi oldu. Onun Godot’u Beklerken adlı eseri bilinen en iyi yapıtlar arasında yer alıyor.
Şilili şair 1971’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü kucakladı. “Tüm çiçekleri koparabilirler ama baharın gelişine engel olamazlar” mısralarıyla bilinen Neruda, bir kıtanın kaderini ve hayallerini canlandıran şiirleri için bu ödülü aldı. Şairin Kuruntular Kitabı adlı eserini öneriyoruz.
1972 yılında Nobel Edebiyat Ödülü Alman yazar Heinrich Böll’e gitti. O dönem Batı Almanyalı kabul edilen yazar, edebiyatının yenilenmesine katkıda bulunması nedeniyle ödüllendirildi. Böll’ün Babasız Evler eseri okunmaya değer.
Körleşme adlı eseriyle Türkiye’deki okurlar tarafından bilinen Elias Cannetti, 1981 yılında Edebiyat alanında Nobel’in sahibi oldu. Onun bu kült eserini okumanızı önerirken İsveç Akademisi’nin sanatsal gücün ve düşüncelerin zenginliği, ve geniş bakış açısıyla karakterize yazıları için bu ödüle layık bulunduğunu belirttiğini söylemekte fayda var.
Büyülü Gerçeklik akımının kurucusu Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez, nam-ı diğer Gabo, 1982 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kucakladı. Elbette bu, şaşırtıcı değildi. Akademi, “Fantastik ve gerçekçi yazımın bir arada bulunduğu hayal gücünün zengin dünyasından oluşmuş, bir kıtanın hayatı ve ihtilaflarını yansıtan, romanları ve kısa öyküleri için” bu ödülü Marquez’e verdiğini açıkladı. Gabo’nun Yüzyıllık Yalnızlık eserini ertelemeden okuyun deriz.
Mısırlı yazar Necib Mahfuz, Orta Doğu’nun has edebiyat özelliğini adeta bir köprü kurarak Batı’ya aktarmayı başaran bir yazar. 1988 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü almaya hak kazanan yazara bu ödül, tüm insanlık için geçerli bir Arap anlatı sanatı oluşturduğu, nüanstan zengin - işte akılcı bir gerçekçilik, işte belirsizliği andıran eserleri için verildi. Mahfuz’u Düğün Evi eseriyle keşfedebilirsiniz.
ABD’li yazar takvimler 1993 yılını gösterdiğinde Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan isim oldu. Amerikan gerçeğinin önemli bir yönüne hayat veren, şiirsel ifadeler ve hayal gücü ile karakterize romanları için ödülü almaya hak kazanan Morrison’ın Aşk adlı eserini okumanızı öneririz.
Dünya edebiyatının devasa ismi José Saramago 1998 yılında hak ettiği Nobel Edebiyat Ödülü’nü nihayet kucakladı. Portekizli yazara bu ödül, “Aldatıcı gerçekliği sürekli olarak bir kez daha kavrayabilmemizi sağlayan; hayal gücü, merhamet ve ironi ile oluşturduğu kıssaları için” verildi.
Onun kendine özgü edebiyatı daha ilk sayfadan okuru kendisine başlarken önerebileceğimiz pek çok eseri bulunuyor. Ona Nobel’i kazandıran Körlük romanını ve bu eserin devamı niteliğindeki Görmek adlı eserini siz kitap kurtlarına öneriyoruz.
Almanya doğumlu usta yazar, 1999 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldı. Doğrusu Günter Grass gibi bir Dünya edebiyatçısının bu ödülü kucaklaması şaşırtıcı olmasa da İsveç Akademisi, “Tarihin unutulmaz yüzlerini resmettiği, şen kara öyküleri için” ödüle layık bulunduğunu açıkladı. Teneke Trampet adlı kült eseri bu listedeki önerimiz olarak kayıtlara geçsin lütfen ☺
2007 yılında Birleşik Krallık doğumlu usta yazar Doris Lessing Nobel Edebiyat Ödülü’nü kucakladı. İsveç Akademisi yaptığı açıklamada "Parçalanmış bir uygarlığı şüphecilik, tutku ve hayal gücüyle ele alan kadın hareketini destansı bir dille anlattığı için ödüle layık görüldü” dedi. Yazarın Büyükanneler adlı eserini öneriyoruz.
Perulu yazar Mario Vargas Llosa, 2010 yılında Nobel’in sahibi oldu. Yazar, kişisel direniş, başkaldırı ve yenilginin keskin resmini ve güç yapılarının şemasını çizdiği için ödülü hak etti. Yazarın Genç Romancı Mektuplar adlı eserini öneriyoruz. Çünkü bu deneme eserinde yazı hayatının öğretilerini, deneyimlerini yazar adaylarıyla ve meraklı okurlarla paylaşıyor.
Çinli yazar Mo Yan, 2012 yılında halk hikayelerini, tarihi ve şimdiyi kaynaştırmadaki ustalığı için Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi oldu. Dilimize çevrilen tüm eserleri arasında onun Kızıl Darı Tarlaları adlı eserini okumanızı öneriyoruz.
Kanadalı yazar Alice Munro, 2013 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kucakladığında edebiyat otoriteleri ve dünya edebiyatı takipçileri haberi “nihayet” nidalarıyla karşıladı. Çağdaş kısa öykü ustası olarak kabul edilen yazarın Çocuklar Kalıyor adlı eseri okuma önerimiz olarak listemizde yerini alıyor.
ABD’li şair ve müzisyen Bob Dylan’ın 2016 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandığı açıklanınca dünya basınında kısa süreli bir şaşkınlık yaşanmadı değil. Doğrusu herkesi bir nebze şaşırtan İsveç Akademisi değerli söz yazarı ve besteci Bob Dylan için “Amerikan müzik geleneğinde yeni bir şiirsel ifade yarattığını” belirtiyordu. Bob Dylan Sözler 1961- 2012 adlı eser, öneri listemize ekleniyor.
Nobel Edebiyat Ödülü alan edebiyatçıları konu aldığımız listemizi 2017 yılında bu ödülün sahibi olan Japonya doğumlu Kazuo Ishiguro ile son veriyoruz. İngiltere’de yaşamını sürdüren yazar, İsveç Akademisi tarafından “Birleşik Krallık büyük duygusal güce sahip romanlarında dünya ile hayali algı arasındaki uçurumu ortaya çıkardığı için” ödüle layık bulunmuştu. Pek çok kitabı dilimize çevrilen yazarın Günden Kalanlar adlı eserini önererek okuma listemize son veriyoruz.
