Oğuzname

Tu¨rklerin en önemli kök metinlerinden olan Oğuznameler; Tu¨rklerin yeryu¨zu¨ne bakışını, gökle kurduğu bağı, töresini, soyunu ve cihan du¨zenine dair inancını ortaya koyar. Destan özelliği taşımasına rağmen tarihsel gerçekliği, dil yapısı, hukuk anlayışı, ku¨ltu¨rel kodları ve mitolojik anlatılarıyla aynı zamanda bir siyasal ve toplumsal belgedir. Kahramanlık burada kutsal bir mirastır, yönetim göksel bir emanet, söz ise başlı başına bir kurucu gu¨çtu¨r. Oğuz Kağan’ın doğumuyla başlayan ve Issık Göl kıyılarından Anadolu’nun merkezine uzanan sefer, Tu¨rk milletinin tarih sahnesine su¨rdu¨ğu¨ kalıcı bir iz, tartışmasız bir egemenlik iddiasıdır.

Prof. Dr. Necati Demir’in yıllar su¨ren titiz çalışmasıyla, mevcut Oğuzname yazmaları derlenmiş; çeviriyazı ve Tu¨rkiye Tu¨rkçesine aktarılmış, ayrıca sözlu¨k ve dil bilgisi incelemeleriyle zenginleştirilmiştir. Bu u¨ç ciltlik bu¨yu¨k edisyon, içerdiği nu¨shalar bakımından Oğuzname ku¨lliyatının tarihî yayılımını kuşatmaktadır. Birinci ciltte, İslamiyet öncesi dönemin izlerini taşıyan Uygur Harfli Oğuzname, Reşideddin’in Câmiu¨’t-Tevârih’inde yer alan Oğuz Kağan anlatısı ve Hasan bin Mahmud el-Bayatî tarafından Cem Sultan’a ithafen yazılan Câm-ı Cem-âyin nu¨shaları yer almaktadır. Bu cilt, söz konusu metinlerin çeviriyazı, Tu¨rkiye Tu¨rkçesi karşılıkları, sözlu¨k ve açıklamalarıyla desteklenmiştir. İkinci ciltte, Kazan Oğuznamesi ile İngiltere Nu¨shaları yer almaktadır. Bu bölu¨mde metinler hem dilbilgisel çözu¨mlemeye hem de söz varlığına odaklanan dizinlerle genişletilmiştir; her iki nu¨sha ayrıntılı filolojik değerlendirmeler eşliğinde sunulmuştur. Üçu¨ncu¨ ciltte ise, Kısa Metinli Oğuznameler bir araya getirilmiştir. Bu cilt, tarihî akış içinde farklı dönemlerde ortaya çıkmış; çeşitli yazarlara veya anonim kaynaklara dayanan kısa ama özgu¨n metinleri içermektedir. Kaşgarlı Mahmud’dan Yazıcıoğlu Ali’ye, Salar Baba’dan Seyyid Lokman’a kadar birçok önemli isme ait Oğuzname örnekleri bu ciltte bir araya getirilmiştir. Bu u¨ç ciltlik yapı, Oğuzname geleneğini hem derinlikli hem katmanlı hem de kuşatıcı biçimde bir araya getirerek benzersiz bir ku¨lliyat ortaya koymaktadır.