Muhammed İkbal’de Ölümsüzlük Düşüncesi

Ölu¨msu¨zlu¨k, insanın kişiliğini, eylemlerini, du¨şu¨ncesini ve ölu¨m sonrasına dair umut ve özlemini belirleyen önemli problemlerden biridir. Bu nedenle ölu¨msu¨zlu¨k problemi, du¨şu¨nce tarihi boyunca birçok du¨şu¨nu¨r tarafından tartışılmıştır. Her du¨şu¨nu¨r kendi du¨şu¨nce ve inanç sistemi çerçevesinde ölu¨msu¨zlu¨k konusundaki du¨şu¨ncelerini izah eder. Muhammed İkbal, bu konuda du¨şu¨ncelerini ileri su¨ren önemli du¨şu¨nu¨rlerden biridir. İkbal, insanın ölu¨mden sonra kendi olarak varlığını su¨rdu¨ğu¨nu¨ öngören bir ölu¨msu¨zlu¨k anlayışını ortaya koyar. Bu anlayışı, ruh, beden, ölu¨m, ben, benlik ve Tanrı kavramlarının ölu¨msu¨zlu¨k ile olan ilişkisi, kişisel benin ölu¨mden sonra varlığını nasıl koruduğu, bu konuyla doğrudan ilişkili olan yeniden yaratılış öğretisi, berzah problemi ve ölu¨msu¨zlu¨k du¨şu¨ncesi ile zaman kavramı arasındaki ilişki, kazanılan ölu¨msu¨zlu¨k, ölu¨msu¨zlu¨ğu¨n bir kanıtı olarak ahlaki zorunluluk ve materyalist du¨şu¨nceye yönelik eleştiriler gibi konularla ifade eder.

İkbal’in eserlerine özel atıfla, bu çalışmamızda bir yandan İkbal’in ölu¨msu¨zlu¨k du¨şu¨ncesinin özu¨nu¨, özgu¨nlu¨ğu¨nu¨, önemini ve değerini, öte yandan ölu¨msu¨zlu¨k du¨şu¨ncesinin seyrini anlatmaya, böylelikle de du¨şu¨nce tarihi alanına yeni bir çalışmayla katkı sağlamaya çalıştık.