Metafizik Şerhi

Muhammed b. Abdülkerim eş-Şehristânî`nin (ö. 548/1153) Filozoflarla Mücadele (Kitâbu`l-Musâraa) adlı elinizdeki bu eseri, İbn Sînâ`nın felsefi sistemine yönelik, Gazzâlî`nin Tehâfüt`ünden farklı bir eleştiri yöntemiyle yazılmış bir kitaptır. Şehristânî bu eserinde kendi ifadesiyle, ?Bu nedenle O`nun Şifâ`nın İlâhiyât kısmında, Necât`ta, İşarât`ta ve Ta`likât`ta söylediklerinden en kesin ve en açık olanlarını seçtim diyerek İbn Sînâ merkezli bir eleştiri kaleme aldığını açıkça ifade etmiştir. Bununla birlikte bu eser, İslam Düşüncesi Tarihinde Gazzâlî`nin başlatmış olduğu Tehâfüt/eleştiri geleneği doğrultusunda kaleme alınmış olup, kelamî meselelere zımnen dahil edilen felsefî yaklaşım tarzının, yine kelam geleneği içinden bir eleştirisi olarak kabul edilebilir.

Şehristânî, bu eserini yedi mesele olarak tasarlamıştır. Bu meseleler şu şekilde sıralanmaktadır: 1- Varlığın Kısımlarının Belirlenmesi, 2- Zorunlu Varlığın Varlığı, 3- Zorunlu Varlığın Birliği, 4- Zorunlu Varlığın Bilgisi, 5- Âlemin Sonradan Olması, 6- İlkelerin Belirlenmesi, 7- Zorlu Meseleler ve Şüpheli Konular. Ancak o, kendi zamanındaki bir takım problemleri ve karışıklıkları gerekçe göstererek, son iki meseleyi ayrı bir mesele olarak ele almamış, bu konularla ilgili meselelerin ana noktalarını saymakla yetinmiştir.