Kelamda I·rade Problemi

Kelamda İrade Problemi
Bu çalışmada öncelikle kelamcıların, ilahî sıfatlara ilişkin yaklaşımlar bağlamında benimsediği tanrı tasavvurunun niteliği tespit edilmiştir. İtikadî mezheplerin irade, ilim ve kudret sıfatları ile ilgili yaklaşımları açıklanarak mu’tezilî ve sünnî kelamcılara göre ilahî iradenin yaratma ile ilişkisi belirlenmiştir. İkinci bölüm, kelamda insan iradesi ile ilgili gelişen temel yaklaşımları kapsamaktadır. Buna göre insanın irade sahibi olmadığını iddia eden cebrî yaklaşımdan bahsedilmiş ve cebrin dinî/itikadî zemini ile ilgili temellendirmelerde bulunulmuştur. Diğer taraftan insanın mutlak anlamda hür bir iradeye sahip olduğunu savunan ve bunu da Allah’ın adil olması ile açıklayan mu’tezilî yaklaşımlara yer verilmiştir. İlahî iradenin kuşatıcı niteliği ile birlikte insanın da belli ölçüde irade sahibi olduğunu vurgulayan sünnî yaklaşımlar ise eş’arî ve mâturîdî kelamın konuya ilişkin tercihleri üzerinden izah edilmiştir. Üçüncü bölümde Tanrı’nın mutlak güç ve irade sahibi olduğuna yönelik dinî/itikadî açıklamalara yer verilmiş ve ilgili açıklamalar çerçevesinde insanın Tanrı karşısındaki konumunu tespit etmek bakımından farklı görüşler tartışılmıştır. İnsanın dinî sorumluluğu bağlamında özgürlüğüne dair problemin ele alındığı bu bölümde modern dönem ile birlikte değişen insan tanımı ve irade algısı felsefî yaklaşımlar üzerinden açıklanmıştır.