Tükendi
Gelince Haber VerStern, bu kitabı kaleme alırken, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki koşulların, geçmişte kalmayıp hâlâ güncelliğini koruyan bir felakete neden olabileceği endişesini taşımaktadır. Bu durum, özellikle padişaha ve devlete sadakatle bağlı olanlar açısından derin bir üzüntü kaynağıdır. II. Abdülhamid’in devlet yönetimindeki yetenekleri, önceki hükümdarların yol açtığı karışıklıklara karşı bir umut kaynağı olmuş, anayasal düzene dair beklentiler güçlenmişti. Ancak, aradan geçen uzun yıllara rağmen, beklenen aydınlık günlerin yerini, giderek koyulaşan bir gece almıştır.
Eser, anayasal düzenin unutulmuş, ilerlemenin önünde engel olarak görülen etkenleri tartışırken, asıl sorunun İslam’dan değil, idarenin keyfî uygulamalarından kaynaklandığını savunmaktadır. Osmanlı’nın gayrimüslim ve Müslüman halkları, keyfîliğin etkisiyle çeşitli sıkıntılar yaşamaktadır. Devletin uygulamaları karşısında en fazla mağduriyeti ise sultanın asıl halkı, Türkler yaşamaktadır. İmparatorluğun çeşitli bölgelerinde, hoşnutsuzluk ve huzursuzluk yaygındır; yönetim, yalnızca baş gösteren olayları bastırmakla yetinmekte, sorunların kökenine inmeye yanaşmamaktadır.
Jöntürk hareketinin niteliği, komplolar ve suçlamalar çerçevesinde devletin yaklaşımlarıyla birlikte ele alınırken, özgürlük yanlılarının maruz kaldığı baskılar, tutuklamalar, sürgünler ve mallarına el konulması gibi uygulamalar ayrıntılı şekilde işlenmektedir. Toplumun çeşitli kesimlerinden pek çok kişinin mağdur edildiği vurgulanmaktadır. Buna karşılık, hareketin asıl amacının padişahı devirmek değil, onu kuşatan olumsuz çevreyi ortadan kaldırmak olduğu öne sürülmektedir.
Bernhard Stern, kitabının son bölümünde dönemin siyasi aktörleriyle yaptığı görüşmelere ve kendi eleştirilerine yer vererek, Jöntürk hareketinin gerçek niteliğini ve devlet yönetimindeki sorunları serinkanlı bir analizle yorumlamaktadır. Eserin ilk baskısının durdurulması, anlatılanların önemini ve ciddiyetini göstermektedir.
