Hadis Usulünde Ravi Değerlendirme Metodu

Hadis râvilerinin güvenilirliğini inceleyen cerh-ta‘dîl ilmine dair çok sayıda eser telif edilmiştir. Bu konuda eser yazan âlimlerden biri de el-Cerh ve’t-Ta‘dîl adlı eserin müellifi İbn Ebî Hâtim’dir. Bu kitapta, İbn Ebî Hatim’in yaşadığı dönem özet bir şekilde sunularak eserleri tanıtılmış, el-Cerh ve’t-Ta’dîl adlı eserin İbn Ebî Hâtim’e ait olduğu konusu izah edilerek İbn Ebî Hâtim’in el-Cerh ve’t-Ta’dîl adlı eseri ile Buhârî’nin et-Târîhu’l-Kebîr’i mukayese edilmiştir. Ayrıca İbn Ebî Hâtim’in bu eserinin, râviler konusunda kendisinden müstağni kalınamayacak bir ansiklopedi mesabesinde olduğu ortaya konulmuştur.

Cerh-ta’dîlde kullanılan lafızların tespit ve anlamları büyük bir önem arz ettiğinden İbn Ebî Hâtim’in, râvilerin değerlendirilmesinde çok ve az kullandığı lafızlar tespit edilerek münekkidlerin bu tabirlere yüklediği anlamlar ortaya konulmuştur. İbn Ebî Hâtim’in, cerh-ta‘dîl lafızları için yaptığı taksim ve râvi mertebeleri hakkındaki yaklaşımı da tespit edilmiştir. Aynı şekilde İbn Ebî Hatim’in, özgünlüğü, öznelliği ve cerh-ta’dîl bilgilerini alış şekli konuları işlenerek onun cerh-ta’dîl metodu ortaya konulmuştur. Öznelliği bağlamından çelişkileri ve değerlendirmelerinde öne çıkan mezhebî taassup gibi faktörlere dikkat çekilmiştir. Ricâl kitaplarının temel hedefi râvilerin durumlarına bir netlik kazandırmak olsa da müellifler, zaman zaman râvilerden söz etmiş; ancak râvilerin güvenilir olup olmadığına dair herhangi bir ifadede bulunmamışlardır. Bu bağlamda İbn Ebî Hâtim’in haklarında sükût ettiği râviler konusuna da değinilerek onun bu sükûtunun, cerh veya ta?dîl olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.