Doğu Karadeniz Dilleri Karşılaştırmalı Sözlüğü

9 Kasım 1936.
İmzalanmasından yaklaşık dört ay sonra yürürlüğe girmişti Montreux Boğazlar Sözleşmesi. Aylar sonra rahat bir uyku uyuyabilecekti
Gazi…
Herkes Gazi kadar rahat değildi o gece. Montreux Sözleşmesinin uygulanacak olması nedeniyle sıkıntı yaşayanlar da vardı. Gecenin geç saatlerinde Londra’da, Boğazlar Sözleşmesini incelemek için bir araya gelen Sovyetler Birliği’nin Londra Büyükelçisi Ivan Mayski ve İngiltere Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Robert Vansittart, sıkıntı yaşayanlardan iki tanesiydi. 29 Madde ve Ticari Gemiler, Savaş Gemileri, Uçaklar, Genel Hükümler ile Son Hükümler olmak üzere beş bölümden oluşan sözleşme metnini dikkatlice okudular, Türklerin Mavi Vatan’ı nasıl ilmek ilmek dokumakta olduklarına tanık oldular.

Mayski sözleşme metnini inceledikten sonra masasının köşesine koydu. İngiliz Diplomata dönerek:
*Kemal ve arkadaşları zaten uzun zamandır Boğazların emniyeti konusunda çalışıyorlardı Robert. Bizzat kendi tırnaklarıyla kazıyarak kurdukları yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusunu 1923’te Lozan’da aldılar. Lozan’da alamadıklarını da birer birer almaya başladılar.
En son olarak Boğazları yeniden kendi kontrollerine almayı başardılar. Böyle giderse Hatay’ı, Batum’u, Musul ve Kerkük’ü de alırlar söyleyeyim.*
*Korkarım ki haklısın.* diyebildi Vansittart üzgün ve şaşkın bir ifadeyle."