Basra ve Mu`tezile

İslam tarihinde ilim , kültür ve medeniyetin özdeşleştiği ilk şehirlerden birisi olan Basra , İslami ilimlerin ilk teşekkülünün gerçekleştiği şehirlerin başında gelmektedir. İslam kelamının ilk temsilcisi olan Mutezile’nin doğduğu ve geliştiği Basra , kuruluşundan itibaren itikadi ve fikri ayrışmanın yaşandığı en önemli merkezlerden biri olmuştur. İslam düşüncesinin en etkili ekollerinden olan Mutezile’nin varlık sahasına çıkmasında sosyo-kültürel , politik ve ilmi atmosferden nasıl etkilendiğini , savundukları din ve dünya görüşlerinin temel iki ilkesi olan tevhid ve adaleti neden ön plana aldıklarını ve İslam düşüncesinin ilk dinamiklerinin neler olduğunu ortaya koymak , İslam kelamının dayandığı düşünsel zemini ve gelişim seyrini göstermesi açısından önemlidir. Bu çalışma; ilim ve kültür faaliyetlerinin geniş bir toplumsal tabana yayıldığı , farklı milletlerden ve dinlerden insanların bulunduğu , değişik islami mezheplerin kendilerine müntesip bulduğu Basra’nın Mutezile’ye beşiklik yapmasının temel saiklerini anlamayı hedeflemekte ve bu ilk mümessillerin temel tartışma konularını esas almaktadır.