Arap Fetihlerinden Büyük Selçuklu Hakimiyetinin Sonuna Kadar Toharistan

Arap Fetihlerinden Büyük Selçuklu Hakimiyetinin Sonuna Kadar Toharistan Kısa Özet

Bölge tarihi çalışmaları, tarih ilmi için vazgeçilmez eserlerdir. Çünkü bu tür çalışmalar, çalışma yapılan bölgenin
coğrafi, siyasi, sosyo-kültürel ve ticari gelişimi hakkında önemli bilgiler ihtiva etmesinin yanı sıra çalışılan bölgenin ön
plana çıktığı devirlerdeki tarihi hakkında önemli bilgiler de vermektedir. Bu bağlamda Tohâristan hakkında yaptığımız bu
çalışma, önemli bir devrin aydınlatılmasında ihtiyaç olan bir boşluğu da doldurmayı planlamaktadır. Tohâristan’ın erken
devirlerinden itibaren önemli bir coğrafya olduğu, sınırları içerisinde kalan şehirler ile ticari, ekonomik ve jeopolitik açıdan
her devirde zirvede olduğu zamanı içerisine alan ve Arap fetihlerinden Selçuklu hâkimiyetine kadar geçen süreci
incelediğimiz bu çalışmamızda, erişilebilen kaynaklarda geçen bilgiler doğrultusunda oluşturulmaya özen gösterilmiştir.
Tarihin ilk dönemlerinden itibaren göçebe kavimlerin etkisi altında olan Horasan ve Maveraünnehir bölgesinde güçlü olmak
isteyen devletler arasında rekabetin merkezi hâline gelen Tohâristan sürekli bu devletler arasında el değiştirmiştir. Bu
mücadeleler bölgenin net sınırlarını belirlemeyi zorlaştırmıştır.
Makedonyalı Büyük İskender’in bu bölgenin zenginliklerine ulaşmak amacıyla buraya geldiği M.Ö. 330-327
tarihinden Selçuklu-Gaznelilerin Tohâristan mücadelelerine kadar bölge, Orta Asya için önemli bir yer olmuştur. Fakat
XIII. asırdan itibaren bu coğrafya eski kıymetini kaybetmiştir. Büyük İskender’in bölgeye yaptığı sefer sebebiyle Tohâristan
ve Bactria, batılı tarih araştırmacıların ilgisini çekmiştir ve bu devri anlatmak için önemli doğu bilimcileri birçok eser
kaleme almıştır. Fakat bölgenin Arap fetihleri ile başlayıp Selçuklular devrinde devam eden siyasi faaliyetleri kimsenin
ilgisini çekmemiştir. Tohâristan hakkında dünyanın farklı yerlerinde farklı araştırmacılar bir şeyler yazıp bölgeyi
sahiplenirken maalesef ülkemizde Tohâristan dikkatlerden kaçan bir coğrafya olmuştur. Tohâristan belki de geçmişteki o
görkemli günlerinden çok uzak olduğu için günümüz araştırmacıları tarafından detaylı bir şekilde incelenmemiştir.
Tohâristan hakkında araştırma yapmış olan yabancı araştırmacıların çalışmalarını incelediğimiz zaman ise bölgenin genel
özelliklerinden ziyade sadece Bactria Grek Krallığı, ilk dönemler veya Tohârlar’ın kökeni ile sınırlı bir Tohâristan
araştırması görmekteyiz. Bu kısımlarda anlatılanların dar kapsanlı olduğu ve genel olarak hep aynı kaynaklara temas ederek
anlatıldığı görülmektedir. Bu kadim coğrafya hakkında yapılan çalışmalar, genellikle farklı konu başlıkları içerisinde ya çok
sınırlı bilgiler vermekle yetinmiş veyahut Tohâristan’ın yalnızca bir yönüne temas edilmiştir.
“Arap Fetihlerinden Büyük Selçuklu Hâkimiyetinin Sonuna Kadar Tohâristan” isimli, Tohâristan’ın genel
özellikleri ile incelendiği ilk müstakil çalışma olan bu eserde; bölgenin erken dönemlerinden, adının kökeninden, coğrafi
yapısından başlanarak Selçuklular döneminde bölgede meydana gelen siyasi olaylara kadar geçen süreç incelenmiştir. Bu
bağlamda, konuya ilgi duyan okuyuculara ve araştırmacılara yararlı bir çalışma olacağı düşünülmektedir