ALES, açılımı Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Sınavı olan, ÖSYM tarafından yılda üç defa, 81 ilde düzenlenen yükseköğretim kurumlarına lisansüstü öğrenci alımları ile öğretim görevlisi, okutman, araştırma görevlisi, uzman, çevirici ve eğitim öğretim planlamacısı gibi kadrolara yapılacak atamalar için sözel ve sayısal olarak 2 testten ve 100 sorudan oluşan, puan aralığı 50 ve 100 arası olan sınavdır. Adından da anlaşıldığı gibi lisansüstü eğitim için girilen ALES, lisansüstü eğitim için yurt dışına gönderilecek adayların belirlenmesinde de belirleyici bir sınavdır.
ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı) puanı tezli yüksek lisansa, akademik personel kadrolarına (araştırma görevlisi, öğretim görevlisi, okutman, uzman çevirici gibi) ve doktoraya başvururken kullanılmaktadır. Tüm bunların yanı sıra lisansüstü eğitim için yurt dışına gönderilecek adayların belirlenmesinde de ALES puanı etkili olmaktadır.
ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı) başvuruları elektronik ortamda bireysel veya ÖSYM Başvuru Merkezleri vasıtasıyla ÖSYM'nin internet adresi veya mobil uygulaması üzerinden yapılmaktadır. ÖSYM tarafından 2024 yılı için belirlenen ALES başvuru tarihleri aşağıda listelenmiştir:
ALES, tezli yüksek lisans yapmak isteyen veya akademik personel kadrolarında yer almak isteyen adayların girdiği bir sınavdır. Başvuracak adayların yapması gereken bazı şeyler vardır. ALES başvurusu yapacak adayların yapmaları gerekenler aşağıda listelenmiştir:
ALES'e herhangi bir lisans programından mezun olmuş veya olabilecek durumda olan, yurt dışında lisans eğitimi görmüş fakat denklik belgesi almış olan herkes girebilir. ALES'e girmek için belirlenmiş bir yaş kısıtlaması yoktur. Başvuru işlemlerini başarılı bir şekilde tamamlayan ve başvuru ücretini zamanında ödeyen adaylar sınava girmeye hak kazanmaktadır. Sınava girmeye hak kazanan adayların sınava girerken yanında bulundurması zorunlu olan belgeler ve aynı zamanda da yanında bulundurması yasak olan bazı eşyalar vardır. ALES’e giren adayların yanında bulundurması zorunlu olan belgeler aşağıda listelenmiştir:
Listelenen bu belgeler dışında sadece şeffaf pet şişe içinde su ile sınava girilebilmektedir. Bunlar dışında sınava giren adayların yanlarında getireceği eşyalar sınava alınmamaktadır ve emanet olarak kabul edilmemektedir. Sınavda kullanılacak kalem, silgi, kalemtıraş ve peçete ÖSYM tarafından verilmektedir. Sınav salonuna sokulması yasak olan eşyalar aşağıda listelenmiştir.
ALES, saat 10.15’te başlamaktadır ve 150 dakika yani 2,5 saat süren bir sınavdır. Sınava giren adaylar, sınav başladıktan sonra ilk 110 dakika ve son 15 dakika içinde salonu hiçbir durumda terk etmemelidir. Nedeni ne olursa olsun sınav salonundan ayrılan hiçbir aday sınav salonuna tekrar kabul edilmemektedir.
ALES, sayısal ve sözel testlerden oluşmaktadır. ALES’te olan dersler aşağıda listelenmiştir:
ALES'e giren adayların karşısına sayısal ve sözel testler çıkmaktadır. Sayısal testlerdeki amaç adayın sayısal ve mantıksal muhakeme becerisini ölçmektir ve 50 sorudan oluşmaktadır. Sözel testin amacı da adayın sözel muhakeme yeteneğini ölçmektir. Sözel testte de adaylara 50 soru sorulmaktadır. Farklı alanlardan mezun olmuş veya olabilecek adayların hepsinin yetenek ve bilgilerini ölçebilmek için sorulan bu sorular Türkçedir ve çeşitli konulardan oluşmaktadır. Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı konuları aşağıda verilmiştir.
ALES Matematik konuları aşağıda listelenmiştir:
ALES Geometri konuları aşağıda listelenmiştir:
ALES Sayısal Mantık konuları aşağıda listelenmiştir:
ALES Türkçe konuları aşağıda listelenmiştir:
ALES Sözel Mantık - Akıl Yürütme konuları aşağıda listelenmiştir:
ALES’te tüm bu konulardan toplam 100 soru sorulmaktadır. Listelenen konulardan çıkan soru sayısı değişiklik göstermektedir. Listede yer alan konuların soru dağılımları aşağıda tablo şeklinde belirtilmiştir.
ALES Sözel Alan Soru Dağılımı Tablosu
ALES Sayısal Alan Soru Dağılımı Tablosu
Geçmiş yıllarda ALES’te sorulmuş olan sorulara ÖSYM’nin internet adresi üzerinden ulaşmak mümkündür. ÖSYM sınav sorularının %10’unu yayımlamaktadır.
ALES puanı, ÖSYM'nin cevap kâğıdını optik ile okutarak bilgisayar ortamında değerlendirmesinden sonra ortaya çıkmaktadır. Adayların vermiş olduğu cevapların her biri ayrı ayrı değerlendirilmektedir ve doğru cevap sayısından yanlış cevap sayısının dörtte biri çıkarılarak ham puan oluşturulmaktadır. Bu ham puanlar ortalaması 50, standart sapması 10 olan standart puanlara dönüştürülmektedir. Her aday için 3 ağırlıklı puan ( sayısal ağırlıklı, sözel ağırlıklı, eşit ağırlıklı) hesaplanmaktadır. Eğer iptal edilen soru varsa o soru değerlendirme dışı bırakılmaktadır. Hesaplanan bu ağırlıklı puanlar ÖSYM'nin formülüne göre 100 üzerinden puanlara dönüştürülmektedir. ÖSYM'nin formülü aşağıda verilmiştir:
Ales Puanı = 70 +
30 [ 2 ( AP - X ) - S ]
2 ( B - X ) - S
Sınava giren adaylar ALES puanlarını merak ettikleri için sonuçlar açıklanmadan önce internet üzerinden ALES puan hesaplama araçları ile de puanlarını hesaplamaktadır.
ALES’te 4 yanlış 1 doğruyu götürmektedir. Puan hesaplaması yapılırken adayların her testteki sorulara verdikleri doğru ve yanlış cevaplar ayrı ayrı toplanmaktadır ve doğru cevap sayısından yanlış cevap sayısının dörtte biri çıkarılarak ham puanlar oluşturulmaktadır.
ALES puanının hesaplanabilmesi için kaç net yapılması gerektiği ÖSYM tarafından belirtilmemiştir.
ALES’e giren her aday için üç farklı puan türü hesaplanmaktadır. ÖSYM’nin kılavuzunda yer alan bilgiler dikkate alınarak ALES puan türleri aşağıda listelenmiştir:
ALES puan türleri ve test ağırlıkları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir:
ALES, 2024 yılında 3 kez yapılacaktır. Nisan, Temmuz ve Kasım aylarında gerçekleştirilecek olan 2024 ALES için sınava giriş kısıtlaması yoktur. Adaylar ALES’e birden fazla kez girebilmektedir.
ÖSYM’nin açıkladığı takvime göre 2024 yılında yapılacak olan ALES tarihleri aşağıda listelenmiştir:
ALES 2024’e girecek adayların, listede belirtilen tarihte sınav merkezlerinde bulunmaları gerekmektedir. Sınava giren adayların sınavlarının geçerli sayılması için uymaları gereken bazı kurallar vardır. ÖSYM’nin kılavuzunda açıkladığı sınavın geçerli sayılma şartları aşağıda listelenmiştir:
ÖSYM’nin açıkladığı takvime göre 2024 yılında yapılacak olan ALES sonuçlarının açıklanacağı tarihler aşağıda listelenmiştir:
ALES sonuçları yukarıda listelenen tarihlerde ÖSYM’nin internet adresi ve mobil uygulaması üzerinden ilan edilecektir. Adaylar kendi ÖSYM Aday İşlemleri Sistemine giriş yaparak sonuçlarını öğrenebilecektir. Sınav sonuçlar fiziksel bir belge halinde gönderilmemektedir. Sonuç belgesi Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanmaktadır. Sınav sonuçlarında adaylara sunulan bilgiler şunlardır: Sınavın bölümlerine ait doğru ve yanlış cevap sayısı, ALES puanları ve bu puanlara göre başarı sırası.
ALES puanı, açıklandığı tarihten itibaren 5 yıl boyunca geçerlidir. Adaylar puanlarını başvurularında 5 yıl süreyle kullanabilir.
ALES'e giren adayların öğretim görevlisi ve araştırma görevlisi kadrolarına atanabilmek için kendi alanındaki puan türünde en az yüz üzerinden 70 puan almaları gerekmektedir. 100 üzerinden en az 70 almış olan adaylar başarılı sayılmaktadır. Tezli yüksek lisans başvurularında adayların başvurduğu lisansüstü programın puan türünde en az 55 puan, lisans diplomasıyla doktora veya sanatta yeterlik programına başvuracakların ise en az 80 puan almaları beklenmektedir. Üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü senatoları bu puan üzerinden standart puan belirleme hakkına sahiptir.
Yükseköğretim kurumları lisansüstü eğitim için öğrenci seçimi yaparken ALES puanını en az %50 ağırlıkla değerlendirmeye almalıdır. Bazı yükseköğretim kurumları seçme işlemi yaparken sınav puanını tek ölçüt olarak belirleyebilmektedir. Bazı yükseköğretim kurumları ise puanları ön eleme amacıyla veya kendi yapacakları sınavın bir parçası olarak da kullanabilmektedir. Güzel Sanatlar Fakülteleri ile Konservatuvarlardaki doktora programlarına başvurularda da ALES puan şartı getirilebilmektedir.
Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Sınavı yani ALES, tezli yüksek lisans yapmak isteyen veya akademik kadrolara yerleşmek isteyen kişilerin girdiği sınavdır. ALES'e nasıl çalışılır diye düşünen adayların yapması gereken ilk şey hedeflerine uygun sınav türünü belirlemektir. Adaylar girmek istedikleri kurumun istediği puan türüne göre çalışmalıdır. Sayısal puan türü ile alım yapacak kurumlara başvuracak adaylar çalışma ağırlığını sayısal bölümdeki konulara vermelidir. Sözel puan türü ile alım yapan yerlere başvuracak adaylar da sözel bölümünde yer alan konulara ağırlık vererek ders çalışmalıdır. Sınav anında kendi puan türü dışında soru çözmek de sınav sonucunu olumlu yönde etkilemektedir. Bu nedenle mümkün oldukça diğer puan türünün konularına çalışmakta da fayda vardır.
Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Sınavı'nda karşılaşılacak konuların öğrenilmesi önemlidir. Konu başlıklarını öğrenen adaylar, çeşitli ALES denemeleri çözerek hangi konuyu ne kadar bildiklerini test etmelidir.
ALES’e verimli çalışmak için bir çalışma programı hazırlanmalıdır. Bu çalışma programı adayın düzenli bir şekilde uyabileceği gerçekçi bir program olmalıdır. Çünkü adaylar, yaşam koşullarına uymayan, zorlayıcı çalışma programlarını uygulayamamaktadır. Dolayısıyla da programdan verim alamamaktadır.
Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Sınavı, uzun paragraf sorularının sorulduğu bir sınavdır. ALES'te başarılı olmak için hızlı bir şekilde paragraf sorusu çözebilmek önemlidir. Özellikle de sözel ve eşit ağırlık puan türü ile alım yapan yerlere başvuracak adaylar, paragraf konusuna özen göstermelidir. Çokça ALES soru tarzına uygun paragraf sorusu çözülmeli ve çözerken de süre tutulmalıdır. Önceki yıllarda sorulmuş ALES paragraf sorularını çözmek de adaylar açısından faydalıdır.
Paragraf soruları içerik olarak yer değiştirme, sıralama, düşüncenin akışını bozan cümle, paragrafı ikiye bölme ve cümle yerleştirme; ana düşünce, soruya karşılık gelme, olumlu düşünce ve olumsuz düşünce gibi soru çeşitlerinden oluşmaktadır. Paragraf sorularının içeriğini öğrenmek ve soru tiplerini tanımak faydalıdır. Paragraf sorularının içeriğini öğrenmek için güvenilir kaynaklar tarafından önerilen birden fazla paragraf soru bankası edinilmelidir. Farklı kaynaklardan sorular çözmek soru tiplerini öğrenmeyi ve soru çözme hızını artırmayı sağlamaktadır.
ALES Sayısal için hazırlanan adaylar, çalışmalarında sayısal alana ağırlık vermelidir. Sözel konularına bakarken kendilerine zaman kaybettirmeyecek kısa sorulara odaklanmalıdır. Adaylar daha çok sayısal mantık sorularında zorlanmaktadır. Soruları daha rahat yapabilmek için kaliteli kaynaklardan bol miktarda soru çözülmelidir. Seçilecek kaynakların kaliteli ve farklı yayınevlerinin kaynakları olması önemlidir. Farklı yayınevlerinin sorularını çözmek soru tiplerini tanımayı sağlamaktadır.
ALES Sayısalda adaylar bölme, bölünebilme, asal çarpanlar, problemler gibi temel matematik konularından; açı, üçgen, dörtgen, çokgen, çember, daire gibi geometri konularından; noktanın ve doğrunun analitiği gibi analitik geometri konuları ile grafik- tablo yorumlama, şekil bilgisi ve sayısal mantık problemler konularından sorularla karşılaşmaktadır. Adaylar ALES sayısal çalışırken önceliği bu konulardan az bildiklerine vermelidir.
ALES Sözel Mantık testi, öncülden sonuç çıkarma, tablo yorumlayarak önerme çıkarma, sıralama, eşleştirme, yer-yön-konum belirleme, küme problemleri, şifreleme ve şifre çözümleme sorularından oluşmaktadır. Soruları çözebilmek için temel mantık kavram ve prensiplerini bilmek gerekir. Sözel mantık sorularında başarılı olmak için çıkmış soruları çözmek de önemlidir.
ALES'e hazırlanan adaylara yardımcı olan kurslar vardır. Sınavdan yüksek puan almak isteyen fakat kendi kendine ders çalışmakta zorlanan adaylar bu kurslara kaydolmaktadır. Düzenli ve disiplinli bir şekilde gidilecek dersler, öğrencilerin sınav sonucunu olumlu yönde etkilemektedir.
ALES'e çalışırken soru çözmek, deneme yapmak önemlidir. Sınav öncesinde çözülen denemeler ciddiye alınıp süre tutularak çözüldüğünde soru çözme hızı gözlemlenebilmektedir. Bu sayede de soru çözme hızı artırılabilmektedir.
ALES’e çalışırken kullanılabilecek 10 kaynak aşağıda listelenmiştir:
