Derin Tarih Dergisi Sayı: 145 - Nisan 2024

Derin Tarih Dergisi Sayı: 145 - Nisan 2024 Kısa Özet

Türk Dilinin Şaheseri: Dîvânu Lugâti’t-Türk
Kısa süre önce UNESCO 2024’ün “Dîvânu Lugâti’t-Türk Yılı” ilân edildiğini duyurunca, Türk dilinin bu görkemli şaheserini Derin Tarih’in kapağına taşımaya karar verdik. Tek sebep bu değildi elbette. Kitabın müellifi Kâşgarlı Mahmud’u, eseri bulan Ali Emîrî Efendi’yi anmak ve ayrıca bu-gün Doğu Türkistan sınırları içindeki Kâşgar’da Çin eliyle sürdürülen kimliksizleştirme ve tarihsiz-leştirme faaliyetlerine yeniden dikkat çekmek istedik. Sistemli biçimde Kâşgarlı Mahmud’un Uy-gurlarla ve Uygur bölgesiyle hiçbir alâkasının olmadığı tezini işleyen Çin yönetimi, Türk dünyasının kolektif hafızasından muhteşem bir eseri ve müellifini silmeye çalışıyor. Dünden bugüne ve yarına varlığımızı sürdüreceksek, bunda kültürün ve dilin taşıyıcı kolonları, kritik vazifeler üstlenecektir. Dîvânu Lugati’t-Türk işte bu yürüyüşün en önemli vasıtalarından birini oluşturuyor. Kıymetini bilir ve bu şuuru bizden sonrakilere aktarabilirsek…
“Türk Dilinin Şaheseri: Dîvânu Lugâti’t-Türk” dosyamızda Prof. Dr. Mustafa Kaçalin ile eserin önemine ve içeriğine dair konuşurken ve Prof. Dr. Mehmet Ölmez kitabın neşir ve çevirile-rini satırlara taşıdı. Prof. Dr. İsmail Güleç, Kilisli Rıfat Bilge’nin hatıralarından Dîvân’ın ilk neşir sürecini kaleme alırken M. Serhan Tayşi’nin hatırlarından hem Ali Emîrî Efendi’nin kitap merakını hem de Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün hikâyesini okuduk. Prof. Dr. Ahmet Günşen Türklüğün “Altın Kitabı”nda iktisadî hayata dair izleri gösterirken son olarak Dîvân’ın bulunma hikâyesini Ali Emîrî Efendi’nin 1922’de kaleme aldığı metni latinize ederek okurlarımızın istifadesine sunduk.
“Türk Dilinin Şaheseri: Dîvânu Lugâti’t-Türk” dosya konusu haricinde ise Canan Aytaş rota-sını şehzâdeler sancağı olan Manisa’daki Fatih Kulesi’ne çevirirken Mûsiki Tarihi Uzmanı Tahir Günay Safiye Ayla ve Şerif Muhiddin Targan’ın trajik ve göz alıcı karşılaşmasını satırlara taşıdı. Tarihçi-Yazar Arif Emre Gündüz “Kılıç Kuşanma” geleneğinin tarihine uzanırken Prof. Dr. Kahraman Şakul Avrupa’yı kıtlıktan kurtaran Patates Devrimi’ni kaleme aldı. Prof. Dr. İsmail Kara Süleymaniye Mahallesi’nin terkedilmiş hâli üzerine birkaç not düşerken Prof. Dr. İsmail Taşpınar II. Vatikan Konsili’nin dikkat çeken noktalarına değindi. Samet Tınas “meclis neden ve nasıl Ankara’ya taşındı?” sorusuna cevap verirken Tarihçi-Yazar Dursun Gürlek meçhûl meşhur-lardan Tahir Nadi’nin hayat hikâyesini kaleme aldı. Tarihçi-Yazar Ahmet Uçar Kur’ân-ı Kerîm sayfalarını kese kâğıdı olarak kullananlara Osmanlı’nın nasıl karşılık verdiğini anlatırken Öğr. Gör. Deniz Çıkılı İngiliz sömürgeciliğinin temelini atan I. Elizabeth’in “Deniz Kurtları”na değindi. Araştırmacı İbrahim Bozbeşparmak Azerbaycan muhaciri bir İstanbul Müftüsü olan Zileli Bekir Hâki Efendi’nin hayat hikâyesini satırlara taşırken Öğr. Gör. Talip Mert Gazze Rüşdiyesi’ni konu aldı. Dr. Mehmet Erken TBMM’de verilen “el-Ezher üniversite değildir” kararının detaylarına inerken Araştırmacı Enver Beşinci “İngiltere iki dretnotumuzu nasıl savaş tazminatına çevirdi?” sorusuna cevap verdi. Tarihçi-Yazar H. Yıldırım Ağanoğlu bir İngiliz konsolosun eşinin gözün-den Osmanlı’daki Arnavutlara odaklanırken Öğr. Gör. Mehmet Önder Hint ve Çin sinemasının Avrupalılarca küçük görülmesini göz önüne getirdi.

Derin Tarih ek olarak bu ay, Millet Kütüphanesi Müdürü Alî Emîrî Efendi’nin kaleme aldığı Ezhâr-ı Hakîkat kitabını bütün okurlarına armağan ediyor.
Tarih Okuyan Şaşırmaz