İleri Mitokondriyal Tıp

İleri Mitokondriyal Tıp Kısa Özet

Mitokondri hu¨cre yas¸amı ve o¨lu¨mu¨ ic¸in anahtar organeldir. Bir taraftan hu¨cresel ATP’ nin bu¨yu¨k kısmının u¨retildigˆi bir enerji santrali go¨revini u¨stlenirken, digˆer taraftan programlı hu¨cre o¨lu¨mu¨nde merkezi rol oynamakta ve hu¨cresel kalsiyum homestazı, hu¨cresel farklılas¸ma, hu¨cre bu¨yu¨mesi ve hu¨cre do¨ngu¨su¨nu¨n kontrolu¨, sinyal iletimi gibi o¨nemli hu¨cresel su¨rec¸lere de katılmaktadır. Tu¨m bu fonksiyonları ile mitokondrilerin kanser, no¨rodejeneratif ve no¨romu¨sku¨ler hastalıklar, obezite, kardiyovasku¨ler hastalıklar, diyabet gibi c¸ok sayıda hastalıgˆın gelis¸iminde rol oynadıgˆı ve yas¸lanma su¨recinde de etkili oldugˆu go¨sterilmis¸tir.

Mitokondriyal Tıp kavramı ilk kez 1962 yılında Rolf Luft tarafından klinik semptomları mitokondri kaynaklı bir hastayı tanımlaması ile kullanılmıs¸tır [1,2]. Gu¨nu¨mu¨zde ise mitokondriyal tıp, temelinde biyokimya, fizyoloji, patoloji ve genetigˆi de ic¸ine alan modern tıbbın en o¨nemli alanlarından biri haline gelmis¸tir. Bu alanda yapılan c¸alıs¸malar her gec¸en gu¨n artarken hastalıkların tanı ve tedavisi ic¸in o¨nemli bilgiler sunmaktadır.

Gu¨nu¨mu¨zde mitokondriyal disfonksiyona ciddi patojenik bir rol atfeden c¸alıs¸maların sayısı giderek artmaktadır; mitokondriyal disfonksiyonların ya da hasarın go¨z ardı edilmemesi gereken bir yo¨nu¨ de farmakolojik ajanların terapo¨tik etkinligˆi ve toksik etkilerine ilis¸kin etkiles¸imidir. Tu¨m bu nedenlerden dolayı mitokondriyal tıp o¨nu¨mu¨zdeki gu¨nlerde daha c¸ok tartıs¸ılacak gibi durmaktadır.

Kitabın c¸evirisinde orijinale sadık kalınarak elektron transfer zinciri (ETC) ifadesi kullanılmıs¸tır. Digˆer taraftan zincir kavramı NADH, kompleks I, kompleks III, kompleks IV gibi dogˆrusal bir sıralamayı tanımlamaktadır. Oysa kompleks I, kompleks II, elektron transfer eden flavoprotein kompleksi, gliserofosfat dehidrogenaz, dihidroorotat dehidrogenaz, prolin dehidrogenaz gibi kaynaklardan gelen elektronlar Q kavs¸agˆına aktarılmaktadır ve bu bakımdan lineer olmaktan ziyade yakınsak bir yapı olarak du¨s¸u¨lmelidir. Bu nedenle elektron transfer sistemi (ETS) ifadesi literatu¨rde o¨nerilmektedir (Gnaiger ve ark., 2019)